English
Sidebar
सामवेद के मन्त्र
सामवेद - मन्त्रसंख्या 180
ऋषिः - मधुच्छन्दा वैश्वामित्रः
देवता - इन्द्रः
छन्दः - गायत्री
स्वरः - षड्जः
काण्ड नाम - ऐन्द्रं काण्डम्
6
इ꣢꣯न्द्रेहि꣣ म꣡त्स्यन्ध꣢꣯सो꣡ वि꣡श्वे꣢भिः सोम꣣प꣡र्व꣢भिः । म꣣हा꣡ꣳ अ꣢भि꣣ष्टि꣡रोज꣢꣯सा ॥१८०॥
स्वर सहित पद पाठइ꣡न्द्र꣢꣯ । आ । इ꣣हि । म꣡त्सि꣢꣯ । अ꣡न्ध꣢꣯सः । वि꣡श्वे꣢꣯भिः । सो꣣म꣡पर्व꣢भिः । सो꣣म । प꣡र्व꣢꣯भिः । म꣣हा꣢न् । अ꣣भिष्टिः꣢ । ओ꣡ज꣢꣯सा ॥१८०॥
स्वर रहित मन्त्र
इन्द्रेहि मत्स्यन्धसो विश्वेभिः सोमपर्वभिः । महाꣳ अभिष्टिरोजसा ॥१८०॥
स्वर रहित पद पाठ
इन्द्र । आ । इहि । मत्सि । अन्धसः । विश्वेभिः । सोमपर्वभिः । सोम । पर्वभिः । महान् । अभिष्टिः । ओजसा ॥१८०॥
सामवेद - मन्त्र संख्या : 180
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 2; अर्ध-प्रपाठक » 2; दशतिः » 4; मन्त्र » 6
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 2; खण्ड » 7;
Acknowledgment
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 2; अर्ध-प्रपाठक » 2; दशतिः » 4; मन्त्र » 6
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 2; खण्ड » 7;
Acknowledgment
विषय - आत इन्द्र नावाने परमेश्वराचे व विद्वानांचे आवाहन केले आहे -
शब्दार्थ -
(प्रथम अर्थ) - परमात्मपर - (इन्द्र) दुर्गुण- विदारक आणि सद्गुण - प्रदायक हे परमेश्वर, आपण (आइहि) आमच्या जीवनयज्ञामध्ये या (तुमचमुळे आमचे जीवन आनंद व उत्साहाने भरून जाऊ द्या) (अन्धसः) आमच्या पुरुषार्थरूप अन्नाने तसेच (विश्वेभिः) सर्व (सोमपर्वभिः) भक्तिरसारोहाद्वारे (मत्सि) प्रसन्न व्हा. आपण (महान्) महान असून (ओजसा) तुमच्या बळाने (अभिष्टिः) आमच्या काय, क्रोधादी शत्रूंवर आक्रमण करणारे आहात.
द्वितीय अर्थ - (विद्वानपर) - हे (इन्द्र) विद्यारूप ऐश्वर्याने संपन्न असलेले विद्वान, आपण (आ इहि) इथे या आणि (अन्धसः) सात्त्विक भोजनाने तसेच (विश्वेभिः) समस्त (सोमपर्रभिः) शक्ती वाढविणाऱ्या सोम आदी औषधीच्या सेवनाने (मत्सि) तृप्त व्हा. आपण (महान्) आपल्या महान (ओजसा) विद्याबळाद्वारे (अभिष्टिः) इच्छित पदार्थ प्राप्त करविणारे तसेच समाजातून अविद्या, दुचारण आदी दुर्गुणांवर आक्रमण करणारे व्हा. ।। ६।।
भावार्थ - जसा पुरुषार्थाने आणि भक्तीने प्रसन्न केलेला परमेश्वर मनुष्याच्या काम, क्रोध, हिंसा, उपद्रव आदी सर्व शत्रूंना एका क्षणात विनष्ट करतो, तद्वत विद्वान मनुष्यानेही आपल्या सात्त्विक वृत्तीद्वारे पुष्टिप्रद अन्न व औषधीचे सेवन करून त्याद्वारे राष्ट्रातील अविद्या आदी दुर्गुणआंचा नाश केला पाहिजे. ।। ६।।
विशेष -
या मंत्रात श्लेषालंकार आहे. ।। ६।।