English
Sidebar
सामवेद के मन्त्र
सामवेद - मन्त्रसंख्या 602
ऋषिः - वामदेवो गौतमः
देवता - प्रजापतिः
छन्दः - अनुष्टुप्
स्वरः - गान्धारः
काण्ड नाम - आरण्यं काण्डम्
13
म꣢यि꣣ व꣢र्चो꣣ अ꣢थो꣣ य꣡शोऽथो꣢꣯ य꣣ज्ञ꣢स्य꣣ य꣡त्प꣢꣯यः । पर꣣मेष्ठी꣢ प्र꣣जा꣡प꣢तिर्दि꣣वि꣡ द्यामि꣢꣯व दृꣳहतु ॥६०२॥
स्वर सहित पद पाठम꣡यि꣢꣯ । व꣡र्चः꣢꣯ । अ꣡थ꣢꣯ । उ꣣ । य꣡शः꣢꣯ । अ꣡थ꣢꣯ । उ꣣ । यज्ञ꣡स्य꣢ । यत् । प꣡यः꣢꣯ । प꣣रमेष्ठी꣢ । प꣣रमे । स्थी꣢ । प्र꣣जा꣡प꣢तिः । प्र꣣जा꣢ । प꣣तिः । दिवि꣢ । द्याम् । इ꣣व । दृँहतु ॥६०२॥
स्वर रहित मन्त्र
मयि वर्चो अथो यशोऽथो यज्ञस्य यत्पयः । परमेष्ठी प्रजापतिर्दिवि द्यामिव दृꣳहतु ॥६०२॥
स्वर रहित पद पाठ
मयि । वर्चः । अथ । उ । यशः । अथ । उ । यज्ञस्य । यत् । पयः । परमेष्ठी । परमे । स्थी । प्रजापतिः । प्रजा । पतिः । दिवि । द्याम् । इव । दृँहतु ॥६०२॥
सामवेद - मन्त्र संख्या : 602
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 6; अर्ध-प्रपाठक » 3; दशतिः » 3; मन्त्र » 1
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 6; खण्ड » 3;
Acknowledgment
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 6; अर्ध-प्रपाठक » 3; दशतिः » 3; मन्त्र » 1
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 6; खण्ड » 3;
Acknowledgment
विषय - प्रथम मंत्राची देवता-प्रजापती। त्य प्रजापती परमात्म्याला/जीवात्मा आणि राजाला प्रार्थना-
शब्दार्थ -
(परमेष्ठी) सर्वोच्च पवानर अधिष्ठि (प्रजापतिः) ब्रह्मांडातील सर्व प्रजेचा जो अधिपती/ परमात्मा/शरीराच्या मन, बुद्धी, इंद्रिये आदी प्रजांचा पती जीवाला/आणि राष्ट्राच्या प्रजेचा जो पती राजा, या सर्वांनी (मयि) मी जो एक प्रार्थी, त्यामधे (वर्चः) ब्रह्मतेच(अथ उ) आणि (यशः) कीर्ती (अथ उ) आणि (यज्ञस्य) उपासना-यज्ञाचे अथवा राष्ट्रयज्ञाचे (यत्-पयः) जे आनंदरूप वा समृद्धीरूप फळ आहे, ते (दृंढतु) माझ्या हृदयात वा स्वभावात दृढ करावे. कशाप्रकारे? (इव) ज्याप्रमाणे (दिनि द्याम्) प्रजापती परमेश्वर आकाशात सूर्याला/प्रजापती जीवात्मा मस्तिष्कात उज्वळ ज्ञानाला/प्रजापती राजा राष्ट्रात विद्या-प्रकाशाला स्थिर करतो (जसे परमात्मा ब्रह्मतेज देतो, आत्मा ज्ञान देतो, राजा विद्या-प्रबंध करतो, तद्वत माझ्या मनात या सर्वांनी तेज, ज्ञान व विद्या द्यावी)।।१।।
भावार्थ - परमेश्वराच्या कृपेने/आत्म्याच्या पुरुषार्थाने/राजाच्या राजधर्मपालनाने सर्व लोक ब्रह्मतेज, कीर्ती आणि यज्ञानुष्ठानाद्वारे मिळणारे लाभ प्राप्त करू शकतात.।।१।।
विशेष -
या मंत्रात उपमा अलंकार आहे.।।१।।