English
ऋग्वेद - मण्डल 3/ सूक्त 61/ मन्त्र 1
ऋषिः - गोपवन आत्रेयः सप्तवध्रिर्वा
देवता - उषाः
छन्दः - त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
उषो॒ वाजे॑न वाजिनि॒ प्रचे॑ताः॒ स्तोमं॑ जुषस्व गृण॒तो म॑घोनि। पु॒रा॒णी दे॑वि युव॒तिः पुर॑न्धि॒रनु॑ व्र॒तं च॑रसि विश्ववारे॥
स्वर सहित पद पाठउषः॑ । वाजे॑न । वा॒जि॒नि॒ । प्रऽचे॑ताः । स्तोम॑म् । जु॒ष॒स्व॒ । गृ॒ण॒तः । म॒घो॒नि॒ । पु॒रा॒णी । दे॒वि॒ । यु॒व॒तिः । पुर॑म्ऽधिः । अनु॑ । व्र॒तम् । च॒र॒सि॒ । वि॒श्व॒ऽवा॒रे॒ ॥
स्वर रहित मन्त्र
उषो वाजेन वाजिनि प्रचेताः स्तोमं जुषस्व गृणतो मघोनि। पुराणी देवि युवतिः पुरन्धिरनु व्रतं चरसि विश्ववारे॥
स्वर रहित पद पाठउषः। वाजेन। वाजिनि। प्रऽचेताः। स्तोमम्। जुषस्व। गृणतः। मघोनि। पुराणी। देवि। युवतिः। पुरम्ऽधिः। अनु। व्रतम्। चरसि। विश्वऽवारे॥
ऋग्वेद - मण्डल » 3; सूक्त » 61; मन्त्र » 1
अष्टक » 3; अध्याय » 4; वर्ग » 8; मन्त्र » 1
अष्टक » 3; अध्याय » 4; वर्ग » 8; मन्त्र » 1
Subject [विषय - स्वामी दयानन्द] - The duties of women are told.
Translation [अन्वय - स्वामी दयानन्द] - O highly learned opulent lady ! you are acceptable to all because of your knowledge and intelligence. You reveal true nature of all objects, are like the Dawn (USHA), and respond to my praise with love. I am your admirer owing to your noble virtues. O desirable young lady ! you are the possessor of many good virtues and are ever young. Because you perform good deads, you have endeared me.
Commentator's Notes [पदार्थ - स्वामी दयानन्द] -
N/A
Purport [भावार्थ - स्वामी दयानन्द] - O women ! the dawns awaken all beings and urge them to do their works. Likewise, you should deal agreeably with your husbands being chaste, and thus be worthy of admiration.
Translator's Notes -
It may also mean पुरुधी : बहुधीः very intelligent as explained by Yaskacharya in Nirukta. The epithets like प्रचेताः and वाचिनी have been used for उषा, which can not be ever used for inanimate dawn, as done by some Western translators erroneously. In fact, it is a highly learned and intelligent young lady shining like the dawn.
Foot Notes - (देवि ) कमनीये। = Desirable, loveable. (पुरन्धिः ) या बहून्शुभगुणान्धरति । पुरु इति बहुनाम (NG 3, 1) = She who possesses many noble virtues.
इस भाष्य को एडिट करें