ऋग्वेद - मण्डल 4/ सूक्त 54/ मन्त्र 1
अभू॑द्दे॒वः स॑वि॒ता वन्द्यो॒ नु न॑ इ॒दानी॒मह्न॑ उप॒वाच्यो॒ नृभिः॑। वि यो रत्ना॒ भज॑ति मान॒वेभ्यः॒ श्रेष्ठं॑ नो॒ अत्र॒ द्रवि॑णं॒ यथा॒ दध॑त् ॥१॥
स्वर सहित पद पाठअभू॑त् । दे॒वः । स॒वि॒ता । वन्द्यः॑ । नु । नः॒ । इ॒दानी॑म् । अह्नः॑ । उ॒प॒ऽवाच्यः॑ । नृऽभिः॑ । वि । यः । रत्ना॑ । भज॑ति । मा॒न॒वेभ्यः॑ । श्रेष्ठ॑म् । नः॒ । अत्र॑ । द्रवि॑णम् । यथा॑ । दध॑त् ॥
स्वर रहित मन्त्र
अभूद्देवः सविता वन्द्यो नु न इदानीमह्न उपवाच्यो नृभिः। वि यो रत्ना भजति मानवेभ्यः श्रेष्ठं नो अत्र द्रविणं यथा दधत् ॥१॥
स्वर रहित पद पाठअभूत्। देवः। सविता। वन्द्यः। नु। नः। इदानीम्। अह्नः। उपऽवाच्यः। नृऽभिः। वि। यः। रत्ना। भजति। मानवेभ्यः। श्रेष्ठम्। नः। अत्र। द्रविणम्। यथा। दधत् ॥१॥
ऋग्वेद - मण्डल » 4; सूक्त » 54; मन्त्र » 1
अष्टक » 3; अध्याय » 8; वर्ग » 5; मन्त्र » 1
अष्टक » 3; अध्याय » 8; वर्ग » 5; मन्त्र » 1
मन्त्रार्थ -
(सविता देवः ) उत्पादन प्रेरक परमात्मदेव (इदानीम्) अब जगत् को उत्पन्न कर (नः-नु वन्द्यः-अभूत) हमारा अवश्य तुरन्त वन्दनीय होगया वह (नृभि:-अह्नः उपवाच्यः) मनुष्यों द्वारा जीवन के प्रत्येक दिन में सुभीता से प्रार्थनीय है। "अह्नः-अहनि" सप्तम्यर्थ षष्ठी 'सुपां सुपो भवन्तीति' यः मानवेम्यः) जो मनुष्यों के लिये (रत्ना-विभजति) रमणीय वस्तुओं को जीवन की समस्त सुखद वस्तुओं को यथाकर्म विभाग से प्रदान करता है (अत्र नः श्रेष्ठं द्रविणं यथा दधत्) इस उपासक जीवन में हमारे लिए श्रेष्ठ धन-मोक्षैश्वर्य जिस कारण वह धारण कर्त्ता है ॥१॥
विशेष - ऋषिः- वामदेवः (वननीय-श्रेष्ठ विद्वान्) देवता- सविता (उत्पादक प्ररेक परमात्मा तथा सूर्य)
इस भाष्य को एडिट करें