ऋग्वेद - मण्डल 1/ सूक्त 188/ मन्त्र 1
ऋषिः - अगस्त्यो मैत्रावरुणिः
देवता - आप्रियः
छन्दः - निचृद्गायत्री
स्वरः - षड्जः
समि॑द्धो अ॒द्य रा॑जसि दे॒वो दे॒वैः स॑हस्रजित्। दू॒तो ह॒व्या क॒विर्व॑ह ॥
स्वर सहित पद पाठसम्ऽइ॑द्धः । अ॒द्य । रा॒ज॒सि॒ । दे॒वः । दे॒वैः । स॒ह॒स्र॒ऽजि॒त् । दू॒तः । ह॒व्या । क॒विः । व॒ह॒ ॥
स्वर रहित मन्त्र
समिद्धो अद्य राजसि देवो देवैः सहस्रजित्। दूतो हव्या कविर्वह ॥
स्वर रहित पद पाठसम्ऽइद्धः। अद्य। राजसि। देवः। देवैः। सहस्रऽजित्। दूतः। हव्या। कविः। वह ॥ १.१८८.१
ऋग्वेद - मण्डल » 1; सूक्त » 188; मन्त्र » 1
अष्टक » 2; अध्याय » 5; वर्ग » 8; मन्त्र » 1
अष्टक » 2; अध्याय » 5; वर्ग » 8; मन्त्र » 1
विषयः - अथाऽग्निदृष्टान्तेन राजगुणानाह ।
अन्वयः - हे सहस्रजित् राजन् समिद्धइव देवैः सह देवः सहस्रजिद्दूतः कविस्त्वमद्य राजसि स त्वं हव्या वह ॥ १ ॥
पदार्थः -
(समिद्धः) अग्निरिव प्रदीप्तः (अद्य) (राजसि) प्रकाशसे (देवः) जिगीषुः (देवैः) जिगीषुभिर्वीरैस्सह (सहस्रजित्) यः सहस्राणि शत्रून् जयति सः (दूतः) यो दुनोति परितापयति शत्रुस्वान्तानि सः (हव्या) आदातुमर्हाणि (कविः) विक्रान्तप्रज्ञः (वह) प्रापय ॥ १ ॥
भावार्थः - अत्र वाचकलुप्तोपमालङ्कारः। योऽग्निरिव दुष्टान् परितापयति सज्जनसङ्गेन शत्रून् विजयते विद्वत्सङ्गेन प्राज्ञः सन् प्राप्तुमर्हाणि वस्तूनि प्राप्नोति स राज्यं कर्त्तुमर्हति ॥ १ ॥
इस भाष्य को एडिट करें