English
ऋग्वेद - मण्डल 1/ सूक्त 83/ मन्त्र 1
अश्वा॑वति प्रथ॒मो गोषु॑ गच्छति सुप्रा॒वीरि॑न्द्र॒ मर्त्य॒स्तवो॒तिभिः॑। तमित्पृ॑णक्षि॒ वसु॑ना॒ भवी॑यसा॒ सिन्धु॒मापो॒ यथा॒भितो॒ विचे॑तसः ॥
स्वर सहित पद पाठअश्व॑ऽवति । प्रथमः । गोषु । गच्छति । सुप्रऽअवीः । इन्द्र । मत्यैः । तव॑ । ऊतिऽर्भिः । तम् । इत् । पृणति । वसु॑ना । भवीयसा । सिन्धुंम् । आर्पः । यर्था । अभितः । विऽचैतसः ॥१॥
स्वर रहित मन्त्र
अश्वावति प्रथमो गोषु गच्छति सुप्रावीरिन्द्र मर्त्यस्तवोतिभिः। तमित्पृणक्षि वसुना भवीयसा सिन्धुमापो यथाभितो विचेतसः ॥
स्वर रहित पद पाठअश्वऽवति। प्रथमः। गोषु। गच्छति। सुप्रऽआवीः। इन्द्र। मर्त्यः। तव। ऊतिऽभिः। तम्। इत्। पृणक्षि। वसुना। भवीयसा। सिन्धुम्। आपः। यथा। अभितः। विऽचेतसः ॥
ऋग्वेद - मण्डल » 1; सूक्त » 83; मन्त्र » 1
अष्टक » 1; अध्याय » 6; वर्ग » 4; मन्त्र » 1
अष्टक » 1; अध्याय » 6; वर्ग » 4; मन्त्र » 1
विषय - या सूक्तात सेनापती व उपदेशकाच्या कर्तव्याच्या गुणांचे वर्णन करण्याने या सूक्तार्थाची पूर्वसूक्तार्थाबरोबर संगती जाणावी. ॥
भावार्थ - या मंत्रात उपमालंकार आहे. सेनापती इत्यादी राजपुरुषांनी जे सेवक यथायोग्य कर्म करीत नाहीत त्यांना चांगल्या प्रकारे शिक्षा करावी व जे न्यायानुकूल वागतात त्यांचा सत्कार करून शत्रूंना जिंकून प्रजेचे रक्षण करावे व माणसांना प्रसन्न करून राज्याचे कार्य सिद्ध करावे. कोणताही पुरुष अपराध्याला योग्य शिक्षा व चांगले कर्म करणाऱ्याला योग्य प्रतिष्ठा दिल्याशिवाय राज्याची व्यवस्था स्थिर ठेवू शकत नाही. त्यामुळे या कर्माचे सदैव अनुष्ठान करावे. ॥ १ ॥
इस भाष्य को एडिट करें