English
ऋग्वेद - मण्डल 3/ सूक्त 16/ मन्त्र 1
ऋषिः - उत्कीलः कात्यः
देवता - अग्निः
छन्दः - भुरिगनुष्टुप्
स्वरः - गान्धारः
अ॒यम॒ग्निः सु॒वीर्य॒स्येशे॑ म॒हः सौभ॑गस्य। रा॒य ई॑शे स्वप॒त्यस्य॒ गोम॑त॒ ईशे॑ वृत्र॒हथा॑नाम्॥
स्वर सहित पद पाठअ॒यम् । अ॒ग्निः । सु॒ऽवीर्य॑स्य । ईशे॑ । म॒हः । सौभ॑गस्य । रा॒यः । ई॒शे॒ । सु॒ऽअ॒अप॒त्यस्य॑ । गोऽम॑तः । ईशे॑ । वृ॒त्र॒ऽहथा॑नाम् ॥
स्वर रहित मन्त्र
अयमग्निः सुवीर्यस्येशे महः सौभगस्य। राय ईशे स्वपत्यस्य गोमत ईशे वृत्रहथानाम्॥
स्वर रहित पद पाठअयम्। अग्निः। सुऽवीर्यस्य। ईशे। महः। सौभगस्य। रायः। ईशे। सुऽअपत्यस्य। गोऽमतः। ईशे। वृत्रऽहथानाम्॥
ऋग्वेद - मण्डल » 3; सूक्त » 16; मन्त्र » 1
अष्टक » 3; अध्याय » 1; वर्ग » 16; मन्त्र » 1
अष्टक » 3; अध्याय » 1; वर्ग » 16; मन्त्र » 1
विषय - या सूक्तात अग्नी व विद्वानांच्या गुणांचे वर्णन असल्यामुळे या सूक्ताच्या अर्थाची मागच्या सूक्ताच्या अर्थाबरोबर संगती जाणावी.
भावार्थ - या मंत्रात वाचकलुप्तोपमालंकार आहे. माणसे जशी उत्तम प्रकारे होम व यंत्र इत्यादींनी सिद्ध केलेल्या अग्नीने उत्तम बल, श्रेष्ठ ऐश्वर्य व उत्तम संतानांना प्राप्त करून शत्रूंचा नाश करतात, तसेच माणसांनी उत्तम पुरुषार्थाने उत्तम सेना, अतुल ऐश्वर्य, शरीर, आत्मा बलाने युक्त संताने प्राप्त करून क्रोध इत्यादी दोषांचा शत्रूंप्रमाणे त्याग करावा. ॥ १ ॥
इस भाष्य को एडिट करें