English
ऋग्वेद - मण्डल 7/ सूक्त 62/ मन्त्र 1
उत्सूर्यो॑ बृ॒हद॒र्चींष्य॑श्रेत्पु॒रु विश्वा॒ जनि॑म॒ मानु॑षाणाम् । स॒मो दि॒वा द॑दृशे॒ रोच॑मान॒: क्रत्वा॑ कृ॒तः सुकृ॑तः क॒र्तृभि॑र्भूत् ॥
स्वर सहित पद पाठउत् । सू॒र्यः॑ । बृ॒हत् । अ॒र्चींषि॑ । अ॒श्रे॒त् । पु॒रु । विश्वा॑ । जनि॑म । मानु॑षाणाम् । स॒मः । दि॒वा । द॒दृ॒शे॒ । रोच॑मानः । क्रत्वा॑ । कृ॒तः । सुऽकृ॑तः । क॒र्तृऽभिः॑ । भू॒त् ॥
स्वर रहित मन्त्र
उत्सूर्यो बृहदर्चींष्यश्रेत्पुरु विश्वा जनिम मानुषाणाम् । समो दिवा ददृशे रोचमान: क्रत्वा कृतः सुकृतः कर्तृभिर्भूत् ॥
स्वर रहित पद पाठउत् । सूर्यः । बृहत् । अर्चींषि । अश्रेत् । पुरु । विश्वा । जनिम । मानुषाणाम् । समः । दिवा । ददृशे । रोचमानः । क्रत्वा । कृतः । सुऽकृतः । कर्तृऽभिः । भूत् ॥ ७.६२.१
ऋग्वेद - मण्डल » 7; सूक्त » 62; मन्त्र » 1
अष्टक » 5; अध्याय » 5; वर्ग » 4; मन्त्र » 1
अष्टक » 5; अध्याय » 5; वर्ग » 4; मन्त्र » 1
भावार्थ - हे माणसांनो ! तुम्ही त्या एकाच परमेश्वराचा आश्रय घ्या. तो सर्व माणसांच्या भूत, भविष्य व वर्तमान जन्मांना जाणतो, सदैव एकरस असतो. संपूर्ण ब्रह्मांडाची रचना, प्रत्येक दिवशी त्याचेच वर्णन करते. तो स्वयंप्रकाशी परमेश्वर मानवमात्राचा उपास्य देव आहे. याच भावाने ‘सूर्य आत्मा जगतस्तस्थुषश्च’ यजु. १३/४६ मध्ये परमेश्वराचे सूर्य या नावाने वर्णन केलेले आहे.
टिप्पणी -
जे लोक सूर्य नावाने भौतिक सूर्याचे ग्रहण करून त्यालाच उपास्य देव मानतात. त्यांनी पूर्वोक्त मंत्रांतून हा भाव ग्रहण केला पाहिजे, की वेदात सूर्य नावाने केवळ भौतिक सूर्याचे वर्णन नाही. रचनाविशेष अभिप्रायाने सूर्य, चंद्र इत्यादी नावे येतात. तेथे या नावाने भौतिक सूर्याचे ग्रहण केले पाहिजे. जसे ‘सूर्याचन्द्रमसौ धाता यथापूर्वमकल्पयत’ ऋग्वेद १०/१९०/३ व ‘चक्षो: सूर्य्यो अजायत’ यजु. ३१/१२ इत्यादी मंत्रात स्पष्ट आहे. $ तात्पर्य हे की कार्यवाचक, ‘सूर्य’ शब्द भौतिक सूर्याचे ग्रहण करवितो व कारणवाचक ‘सूर्य’ शब्द परमेश्वराचा ग्राहक किंवा स्वीकार्य आहे. हेच सर्वत्र जाणले व मानले पाहिजे. या सूक्तात ‘सूर्य’ शब्द कारणवाची असल्यामुळे परमेश्वराचा वाचक व ग्राहक आहे. जसे ‘तदेवाग्निस्तदादित्यस्तद्वायुस्तदुचन्द्रमा:’ यजु. ३२/१ या मंत्रात अग्नी इत्यादी नाव परमेश्वराचे आहे, ते एखाद्या जड पदार्थाचे नाही ॥१॥