English
ऋग्वेद - मण्डल 7/ सूक्त 81/ मन्त्र 6
श्रव॑: सू॒रिभ्यो॑ अ॒मृतं॑ वसुत्व॒नं वाजाँ॑ अ॒स्मभ्यं॒ गोम॑तः । चो॒द॒यि॒त्री म॒घोन॑: सू॒नृता॑वत्यु॒षा उ॑च्छ॒दप॒ स्रिध॑: ॥
स्वर सहित पद पाठश्रवः॑ । सू॒रिऽभ्यः॑ । अ॒मृत॑म् । व॒सु॒ऽत्व॒नम् । वाजा॑न् । अ॒स्मभ्य॑म् । गोऽम॑तः । चो॒द॒यि॒त्री । म॒घोनः॑ । सू॒नृता॑ऽवती । उ॒षाः । उ॒च्छ॒त् । अप॑ । स्रिधः॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
श्रव: सूरिभ्यो अमृतं वसुत्वनं वाजाँ अस्मभ्यं गोमतः । चोदयित्री मघोन: सूनृतावत्युषा उच्छदप स्रिध: ॥
स्वर रहित पद पाठश्रवः । सूरिऽभ्यः । अमृतम् । वसुऽत्वनम् । वाजान् । अस्मभ्यम् । गोऽमतः । चोदयित्री । मघोनः । सूनृताऽवती । उषाः । उच्छत् । अप । स्रिधः ॥ ७.८१.६
ऋग्वेद - मण्डल » 7; सूक्त » 81; मन्त्र » 6
अष्टक » 5; अध्याय » 6; वर्ग » 1; मन्त्र » 6
अष्टक » 5; अध्याय » 6; वर्ग » 1; मन्त्र » 6
भावार्थ - हे सर्वशक्तिसंपन्न भगवान! तू शूरवीरांना वीरतारूपी सामर्थ्य देणारा, विज्ञानी लोकांना विज्ञानरूपी सामर्थ्य देतोस, तूच विविध प्रकारचे अन्न व ज्ञानाचे साधन कलाकौशल्य इत्यादीचा प्रदोता आहेस. तूच सर्व शोक इत्यादींना दूर करून अमृतपद देणारा आहेस. अर्थात, तूच अभ्युदय व नि:श्रेयस दोन्ही प्रकारचा उपभोग देतोस.
टिप्पणी -
तात्पर्य हे, की ऋषींनी शोक-मोहाची निवृत्तिरूपी मुक्तिपद व सांसारिक ऐश्वर्याचा प्रदाता एकमेव परमात्म्यालाच मानले होते. अर्थात, परमात्मज्ञानानेच शोक-मोहाची निवृत्ती होते. जसे ‘तत्र कोमोह: क: शोक एकत्वमनुपश्यत:’ जो परमात्मस्वरूपाला एकरस, अविनाशी व सजातीय, विजातीय तसेच स्वगतभेदशून्य मानतो त्याला कोणताही शोक-मोह होत नाही. ‘तमेव विदित्वातिमृत्युममेति’ जाणून पुरुष मृत्यूच्या पलीकडे जातो. या वाक्यात परमात्मज्ञानालाच एकमेव मुक्तीचे साधन म्हटलेले आहे. त्यासाठी जिज्ञासूंना, शोक-मोहाची, निवृत्ती व परमानंद प्राप्तीसाठी एकमात्र त्याचेच अवलंबन केले पाहिजे. ॥६॥