English
ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 66/ मन्त्र 1
तरो॑भिर्वो वि॒दद्व॑सु॒मिन्द्रं॑ स॒बाध॑ ऊ॒तये॑ । बृ॒हद्गाय॑न्तः सु॒तसो॑मे अध्व॒रे हु॒वे भरं॒ न का॒रिण॑म् ॥
स्वर सहित पद पाठतरः॑ऽभिः । वः॒ । वि॒दत्ऽव॑सुम् । इन्द्र॑म् । स॒ऽबाधः॑ । ऊ॒तये॑ । बृ॒हत् । गाय॑न्तः । सु॒तऽसो॑मे । अ॒ध्व॒रे । हु॒वे । भर॑म् । न । का॒रिण॑म् ॥
स्वर रहित मन्त्र
तरोभिर्वो विदद्वसुमिन्द्रं सबाध ऊतये । बृहद्गायन्तः सुतसोमे अध्वरे हुवे भरं न कारिणम् ॥
स्वर रहित पद पाठतरःऽभिः । वः । विदत्ऽवसुम् । इन्द्रम् । सऽबाधः । ऊतये । बृहत् । गायन्तः । सुतऽसोमे । अध्वरे । हुवे । भरम् । न । कारिणम् ॥ ८.६६.१
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 66; मन्त्र » 1
अष्टक » 6; अध्याय » 4; वर्ग » 48; मन्त्र » 1
अष्टक » 6; अध्याय » 4; वर्ग » 48; मन्त्र » 1
भावार्थ - अध्वर: = संसार अध्व+र = ज्यात अनेक मार्ग असतात. जीवन धर्माचे ज्ञान व रचना इत्यादींना जेथे शतश: मार्ग असतात. या शब्दाचा अर्थ आजकाल याग असा केला जातो. याचा बृहत् अर्थ घेतला पाहिजे. याग करण्याचा बोधही हा संसार पाहण्यानेच होतो. आंबा प्रत्येक वर्षी हजारो फळे देतो. एक कूष्मांडबीज शतश: कूष्मांड उत्पन्न करते. या सर्वांचा उद्देश्य काय आहे? एका वृक्षाला इतकी फळे का लागतात? विचार करण्याने याचा उद्देश्य परोपकारच वाटतो. त्या वृक्षाला इतक्या फळाचे प्रयोजन दिसत नाही. ही उदाहरणे मानवी जीवनाला परोपकार व परस्पर साह्याकडे घेऊन जातात. यापासूनच याग इत्यादी विधाने उत्पन्न झालेली आहेत. ॥१॥
टिप्पणी -
सोम - वेदात सोमची अधिक प्रशंसा आहे. जरी यात पुष्कळ प्रकारची विघ्ने आहेत, तरीही यात सुखमय पदार्थही पुष्कळ आहेत. त्या आनंदमय पदार्थांचे एक नाव सोम आहे. हा शब्द अनेकार्थक आहे. $ आशय - याचा आशय असा आहे की, हा संसार सुखमय अथवा दु:खमय आहे. तेव्हा आम्ही सर्वांनी मिळून त्या परमेश्वराचीच स्तुती प्रार्थना करावी. आम्हा माणसांचे यानेच कल्याण होते. ।