टिप्पणी -
असे म्हणता येईल की सौम्यस्वभाव उत्पन्न करणारे असल्यामुळे हा रस सोमरस आहे व याचा धात्वर्थ ही असा आहे की ‘‘रस आस्वादने रस्यते स्वाद्यत इति रस:’’ जे आनंदाने किंवा आनंदासाठी आस्वादन केले जाते त्याचे नाव येथे रस आहे. या प्रकरणात ही शंका करू नये की कुठे सोमचा अर्थ रस व कुठे सोमचा अर्थ ईश्वर असा व्यत्यय का? याचे उत्तर असे की ‘‘स्याच्चैकस्य ब्रह्मशब्दवत’’ २।३।५ या ब्रह्मसूत्रात या गोष्टीचा निर्णय केलेला आहे की एक प्रकरणच नाही तर एका वाक्यातही तात्पर्य भेदाने दोन दोन अर्थ होतात जसे ‘‘तपसा ब्रह्म विजिज्ञासस्व’’ ‘‘तपो ब्रह्मा’’ तै. ३।२ तप करून ब्रह्माची जिज्ञासा करा व तप ब्रह्म आहे येथे प्रथम ब्रह्म शब्दाचा अर्थ ईश्वर व द्वितीय ब्रह्म शब्दाचा अर्थ तप आहे व हा नियम वेद, ब्राह्मण, उपनिषद व शास्त्र सर्वत्र आढळतो. जसे शतपथमध्ये यज्ञाचे नाव यज्ञही आहे व यज्ञ नाव ईश्वराचे ही आहे. अग्नी नाव भौतिक अग्नीचे ही आहे व अग्नी नाव ईश्वराचेही आहे. $ या नियमानुसार येथे सोमचा अर्थ कुठे सोमरस तर कुठे ईश्वर असा आहे यात काही दोष नाही. ॥१॥