यजुर्वेद - अध्याय 3/ मन्त्र 17
ऋषिः - अवत्सार ऋषिः
देवता - अग्निर्देवता
छन्दः - त्रिष्टुप्,
स्वरः - धैवतः
15
त॒नू॒पाऽअ॑ग्नेऽसि त॒न्वं मे पाह्यायु॑र्दाऽअ॑ग्ने॒ऽस्यायु॑र्मे देहि वर्चो॒दाऽअ॑ग्नेऽसि॒ वर्चो॑ मे देहि। अग्ने॒ यन्मे॑ त॒न्वाऽऊ॒नं तन्म॒ऽआपृ॑ण॥१७॥
स्वर सहित पद पाठत॒नू॒पा इति॑ तनू॒ऽपाः। अ॒ग्ने॒। अ॒सि॒। त॒न्व᳖म्। मे॒। पा॒हि॒। आ॒यु॒र्दा इत्यायुः॒दाः। अ॒ग्ने॒। अ॒सि॒। आयुः॑। मे॒। दे॒हि॒। व॒र्च्चो॒दा इति॑ वर्च्चः॒ऽदाः। अ॒ग्ने॒। अ॒सि॒। वर्च्चः॑। मे॒। दे॒हि॒। अग्ने॑। यत्। मे॒। त॒न्वाः᳖ ऊ॒नम्। तत्। मे॒। आ। पृ॒ण॒ ॥१७॥
स्वर रहित मन्त्र
तनूपाऽअग्नेसि तन्वम्मे पाह्यायुर्दा अग्ने स्यायुर्मे देहि वर्चादाऽअग्ने सि वर्चा मे देहि । अग्ने यन्मे तन्वाऽऊनन्तन्मे आ पृण ॥
स्वर रहित पद पाठ
तनूपा इति तनूऽपाः। अग्ने। असि। तन्वम्। मे। पाहि। आयुर्दा इत्यायुःदाः। अग्ने। असि। आयुः। मे। देहि। वर्च्चोदा इति वर्च्चःऽदाः। अग्ने। असि। वर्च्चः। मे। देहि। अग्ने। यत्। मे। तन्वाः ऊनम्। तत्। मे। आ। पृण॥१७॥
पदार्थ -
पदार्थ = हे ( अग्ने ) = ज्ञानस्वरूप परमात्मन् ! आप ( तनूपा असि ) = हमारे शरीरों की रक्षा करने हारे हैं, ( मे तन्वम् ) = मेरे शरीर की ( पाहि ) = रक्षा करो। हे ( अग्ने ) = परमेश्वर ! ( आयुर्दा असि ) = आप वायु-जीवन के दाता हो, ( मे आयुः देहि ) = मुझे जीवन प्रदान करो। हे ( अग्ने ) = पूज्य प्रभो! ( वर्चोदाः असि ) = आप तेजदाता हैं ( मे ) = मुझे ( वर्चः देहि ) = तेज प्रदान करें। हे ( अग्ने ) = परमेश्वर ( यत् मे तन्वा ) = जो मेरे शरीर में ( ऊनम् ) = न्यूनता हो ( मे ) = मेरी, ( तत् ) = उस न्यूनता को ( आपृण ) = पूर्ण कर दो ।
भावार्थ -
भावार्थ = हे सर्वरक्षक जगदीश !आप सबके शरीरों की रक्षा करनेवाले और आयु प्रदान करनेवाले हैं, अत: आपके पुत्र जो हम हैं, इनकी रक्षा करते हुए लंबी आयुवाला बनओ । हम पाप और दुराचारों में फँसकर कभी नष्ट भ्रष्ट न हों। दयामय भगवन् ! अविद्या आदि दोषों को दूर करनेवाला वर्चस् जो ब्रहातेज है, उसके दाता भी आप ही हो, हमें भी वह तेज प्रदान करो, जिससे हम अपना और अपने स्नेहियों का कल्याण कर सकें। भगवन् !आप सर्वगुण सम्पन्न हो, हमारी न्यूनता दूर करके हमें अनेक शुभ गुण सम्पन्न करो, ऐसी हमारी नम्र प्रार्थना को स्वीकार करें ।
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal