Loading...

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • यजुर्वेद - अध्याय 13/ मन्त्र 34
    ऋषिः - गोतम ऋषिः देवता - जातवेदाः देवताः छन्दः - भुरिक् त्रिष्टुप् स्वरः - धैवतः
    0

    ध्रु॒वासि॑ ध॒रुणे॒तो ज॑ज्ञे प्र॒थ॒ममे॒भ्यो योनि॑भ्यो॒ऽ अधि॑ जा॒तवे॑दाः। स गा॑य॒त्र्या त्रि॒ष्टुभा॑ऽनु॒ष्टुभा॑ च दे॒वेभ्यो॑ ह॒व्यं व॑हतु प्रजा॒नन्॥३४॥

    स्वर सहित पद पाठ

    ध्रु॒वा। अ॒सि॒। ध॒रुणा॑। इ॒तः। ज॒ज्ञे॒। प्र॒थ॒मम्। ए॒भ्यः। योनि॑भ्य॒ इति॒ योनि॑ऽभ्यः। अधि॑। जा॒तवे॑दा॒ इति॑ जा॒तवे॑दाः। सः। गा॒य॒त्र्या। त्रि॒ष्टुभा॑। त्रि॒स्तुभेति॑ त्रि॒ऽस्तुभा॑। अ॒नु॒ष्टुभा॑। अ॒नु॒स्तुभेत्य॑नु॒ऽस्तुभा॑। च॒। दे॒वेभ्यः॑। ह॒व्यम्। व॒ह॒तु॒। प्र॒जा॒नन्निति॑ प्रऽजा॒नन् ॥३४ ॥


    स्वर रहित मन्त्र

    धु्रवासि धरुणेतो जज्ञे प्रथममेभ्यो योनिभ्यो अधि जातवेदः । स गायत्र्या त्रिष्टुभानुष्टुभा च देवेभ्यो हव्यँवहतु प्रजानन् ॥


    स्वर रहित पद पाठ

    ध्रुवा। असि। धरुणा। इतः। जज्ञे। प्रथमम्। एभ्यः। योनिभ्य इति योनिऽभ्यः। अधि। जातवेदा इति जातवेदाः। सः। गायत्र्या। त्रिष्टुभा। त्रिस्तुभेति त्रिऽस्तुभा। अनुष्टुभा। अनुस्तुभेत्यनुऽस्तुभा। च। देवेभ्यः। हव्यम्। वहतु। प्रजानन्निति प्रऽजानन्॥३४॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 13; मन्त्र » 34
    Acknowledgment

    भावार्थ -
    हे पृथिवी ! एवं हे स्त्रि! (त्वं ध्रुवा असि) तू ध्रुवा, स्थिर रहने वाली है। तू ( धरुणा ) जगत् के समस्त प्राणियों का आश्रय है । ( जातवेदश ) धनसम्पन्न और विद्वान् ज्ञानसम्पन्न पुरुष ( प्रथमम् ) पहले ( इतः ) इससे ही हुआ है । वह (प्रजानन् ) उत्कृष्ट ज्ञानवान् होकर ही और ( अधि ) बाद में ( एभ्यः योनिभ्यः ) इन उत्पत्ति स्थानों से ( जज्ञे ) उत्पन्न होता है । ( गायत्र्या ) गायत्री ( त्रिष्टुभा ) त्रिष्टुप् और (अनुष्टुभा च ) अनुष्टुप् इन छन्दों से ही (देवेभ्यः) देव - विद्वान् पुरुषों के लिये (हव्यम् ) अन्नादि उपादेय पदार्थ को (वहतु ) प्राप्त करावे । अथवा - गायत्री - ब्राह्मबल । त्रिष्टुप् तान बल और अनुष्टुप् - सर्वसाधार प्रजा का बल । इन तीनों से समस्त ( हव्यानि ) उपादेय भोग्य ऐश्वर्यों को प्राप्त कर विद्वान् देवों, राजाओं को प्राप्त करावं ॥ शत० ७ । ५ । १ । ३० ॥ स्त्री के पक्ष में-स्त्री ध्रुव और गृहस्थ का आश्रय है । यह पुरुष ( प्रथमस् इतः जज्ञे ) प्रथम इस माता से उत्पन्न होता है। और फिर ( एभ्यः योनिभ्यः ) इन गुरु आदि आश्रयस्थानों से उत्पन्न होता है ।

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - उखा वा जात वेदा वा देवता । भुरिक् त्रिष्टुप् । धैवतः ॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top