English
ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 96/ मन्त्र 2
ऋषिः - बरुः सर्वहरिर्वैन्द्रः
देवता - हरिस्तुतिः
छन्दः - निचृज्जगती
स्वरः - निषादः
हरिं॒ हि योनि॑म॒भि ये स॒मस्व॑रन्हि॒न्वन्तो॒ हरी॑ दि॒व्यं यथा॒ सद॑: । आ यं पृ॒णन्ति॒ हरि॑भि॒र्न धे॒नव॒ इन्द्रा॑य शू॒षं हरि॑वन्तमर्चत ॥
स्वर सहित पद पाठहरि॑म् । हि । योनि॑म् । अ॒भि । ये । स॒म्ऽअस्व॑रन् । हि॒न्वन्तः॑ । हरी॒ इति॑ । दि॒व्यम् । यथा॑ । सदः॑ । आ । यम् । पृ॒णन्ति॑ । हरि॑ऽभिः । न । धे॒नवः॑ । इन्द्रा॑य । शू॒षम् । हरि॑ऽवन्तम् । अ॒र्च॒त॒ ॥
स्वर रहित मन्त्र
हरिं हि योनिमभि ये समस्वरन्हिन्वन्तो हरी दिव्यं यथा सद: । आ यं पृणन्ति हरिभिर्न धेनव इन्द्राय शूषं हरिवन्तमर्चत ॥
स्वर रहित पद पाठहरिम् । हि । योनिम् । अभि । ये । सम्ऽअस्वरन् । हिन्वन्तः । हरी इति । दिव्यम् । यथा । सदः । आ । यम् । पृणन्ति । हरिऽभिः । न । धेनवः । इन्द्राय । शूषम् । हरिऽवन्तम् । अर्चत ॥ १०.९६.२
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 96; मन्त्र » 2
अष्टक » 8; अध्याय » 5; वर्ग » 5; मन्त्र » 2
अष्टक » 8; अध्याय » 5; वर्ग » 5; मन्त्र » 2
विषय - सर्वाश्रय प्रभु की स्तुति।
भावार्थ -
(ये) जो (योनिम् हरिम् अभि) सर्वाश्रय, सर्वोत्पादकप्रभु की (सम्-अभिस्वरन्) मिल कर स्तुति करते हैं, वे (हरी हिन्वन्तः) ज्ञान और कर्म दोनों के इन्द्रियगणों को प्रेरित करते हुए, उसको (यथा दिव्यं सदः तथा सम् अस्वरन्) दिव्य भवन के समान शरण योग्य रूप से उसकी स्तुति करते हैं। (धेनवः हरिभिः न) गौवें जिस प्रकार मनोहर दुग्धों से बच्चे को पालन कर पुष्ट करती हैं उसी प्रकार (धेनवः) वाणियें मनोहर वचन (यं पृणन्ति) जिस को पूर्ण करते हैं उस (इन्द्राय) परमैश्वर्यवान् प्रभु के (हरिवन्तं शूषम्) मनोहर, सुखदायक, दुःखहारक गुणों वाले बल की (अर्चत) हे विद्वानो ! आप स्तुति करो।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - ऋषिर्वरुः सर्वहरिर्वैन्द्रः। देवताः—हरिस्तुतिः॥ छन्द्र:- १, ७, ८, जगती। २–४, ९, १० जगती। ५ आर्ची स्वराड जगती। ६ विराड् जगती। ११ आर्ची भुरिग्जगती। १२, १३ त्रिष्टुप्॥ त्रयोदशर्चं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें