ऋग्वेद - मण्डल 5/ सूक्त 16/ मन्त्र 2
स हि द्युभि॒र्जना॑नां॒ होता॒ दक्ष॑स्य बा॒ह्वोः। वि ह॒व्यम॒ग्निरा॑नु॒षग्भगो॒ न वार॑मृण्वति ॥२॥
स्वर सहित पद पाठसः । हि । द्युऽभिः॑ । जना॑नाम् । होता॑ । दक्ष॑स्य । बा॒ह्वोः । वि । ह॒व्यम् । अ॒ग्निः । आ॒नु॒षक् । भगः॑ । न । वार॑म् । ऋ॒ण्व॒ति॒ ॥
स्वर रहित मन्त्र
स हि द्युभिर्जनानां होता दक्षस्य बाह्वोः। वि हव्यमग्निरानुषग्भगो न वारमृण्वति ॥२॥
स्वर रहित पद पाठसः। हि। द्युऽभिः। जनानाम्। होता। दक्षस्य। बाह्वोः। वि। हव्यम्। अग्निः। आनुषक्। भगः। न। वारम्। ऋण्वति ॥२॥
ऋग्वेद - मण्डल » 5; सूक्त » 16; मन्त्र » 2
अष्टक » 4; अध्याय » 1; वर्ग » 8; मन्त्र » 2
अष्टक » 4; अध्याय » 1; वर्ग » 8; मन्त्र » 2
विषय - मित्रवत् अग्नि का स्थापन, उस अग्निवत् विद्वान् अग्रणी नायक का कर्त्तव्य ।
भावार्थ -
भा०- ( अग्निः भगः न वारम् ऋण्वति) सूर्य जिस प्रकार वरणी उत्तम जल वा प्रकाश को देता है उसी प्रकार ( सः अग्निः ) वह अग्रणी नायक पुरुष ( जनानां ) मनुष्यों की ( बाह्वोः ) बाहुओं में ( दक्षस्य होता ) बल को देने और जनों के बाहुओं के बल को अपने अधीन रखने वाला होकर (आनुषक् ) निरन्तर (भगः न भगः ) सूर्यवत् ऐश्वर्यवान् होकर ( हव्यं वारम् ) ग्रहण करने योग्य वरणीय धनैश्वर्यवत् ज्ञान को (वि ऋण्वति) विविध प्रकार से देता, विभक्त करता है ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - पूरुरात्रेय ऋषिः । अग्निर्देवता ॥ छन्द:- १, २, ३ विराट् त्रिष्टुप् । ४ भुरिगुष्णिक् । ५ बृहती ॥ पञ्चर्चं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें