ऋग्वेद - मण्डल 5/ सूक्त 18/ मन्त्र 1
ऋषिः - दितो मृतवाहा आत्रेयः
देवता - अग्निः
छन्दः - विराडनुष्टुप्
स्वरः - गान्धारः
प्रा॒तर॒ग्निः पु॑रुप्रि॒यो वि॒शः स्त॑वे॒ताति॑थिः। विश्वा॑नि॒ यो अम॑र्त्यो ह॒व्या मर्ते॑षु॒ रण्य॑ति ॥१॥
स्वर सहित पद पाठप्रा॒तः । अ॒ग्निः । पु॒रु॒ऽप्रि॒यः । वि॒शः । स्त॒वे॒त॒ । अति॑थिः । विश्वा॑नि । यः । अम॑र्त्यः । ह॒व्या । मर्ते॑षु । रण्य॑ति ॥
स्वर रहित मन्त्र
प्रातरग्निः पुरुप्रियो विशः स्तवेतातिथिः। विश्वानि यो अमर्त्यो हव्या मर्तेषु रण्यति ॥१॥
स्वर रहित पद पाठप्रातः। अग्निः। पुरुऽप्रियः। विशः। स्तवेत। अतिथिः। विश्वानि। यः। अमर्त्यः। हव्या। मर्तेषु। रण्यति ॥१॥
ऋग्वेद - मण्डल » 5; सूक्त » 18; मन्त्र » 1
अष्टक » 4; अध्याय » 1; वर्ग » 10; मन्त्र » 1
अष्टक » 4; अध्याय » 1; वर्ग » 10; मन्त्र » 1
विषय - प्रातः स्मरणीय प्रभु की उपासना । उत्तम विद्वान् अधिनायक वृद्ध का आदर सत्कार ।
भावार्थ -
भा०—( यः ) जो ( मर्त्तेषु ) मरणधर्मा, सामान्य मनुष्यों में, ( अमर्त्यः ) अमर, चिरंजीव असाधारण भोक्ता होकर योग्य पदार्थों में आत्मा के तुल्य ( विश्वानि ) सब प्रकार के ( हव्या ) ऐश्वर्य (रण्यति ) चाहता और भोगता है, वह ( अतिथिः ) शत्रु कुलों पर आक्रमण करने हारा ( पुरुः-प्रियः ) बहुतों का प्रिय होकर ( विशः ) सब को बसाने वाला, राजा (प्रातः स्तवेत) सब से प्रथम अपनी प्रजाओं को उत्तम आज्ञा करे और वह भी ( प्रातः स्तवेत ) प्रातः स्मरण करने योग्य है । ( २ ) परमेश्वर सर्वप्रिय, अतिथिवत् आदरणीय है ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - द्वितो मृक्तवाहा आत्रेय ऋषिः ॥ अग्निर्देवता ॥ छन्दः — १, ४ विराडनुष्टुप् । २ निचृदनुष्टुप् । ३ भुरिगुष्णिक् । ५ भुरिग-बृहती ॥ पञ्चर्चं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें