ऋग्वेद - मण्डल 5/ सूक्त 4/ मन्त्र 2
ऋषिः - वसुश्रुत आत्रेयः
देवता - अग्निः
छन्दः - विराट्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
ह॒व्य॒वाळ॒ग्निर॒जरः॑ पि॒ता नो॑ वि॒भुर्वि॒भावा॑ सु॒दृशी॑को अ॒स्मे। सु॒गा॒र्ह॒प॒त्याः समिषो॑ दिदीह्यस्म॒द्र्य१॒॑क्सं मि॑मीहि॒ श्रवां॑सि ॥२॥
स्वर सहित पद पाठह॒व्य॒ऽवाट् । अ॒ग्निः । अ॒जरः॑ । पि॒ता । नः॒ । वि॒ऽभुः । वि॒भाऽवा॑ । सु॒ऽदृशी॑कः । अ॒स्मे इति॑ । सु॒ऽगा॒र्ह॒प॒त्याः । सम् । इषः॑ । दि॒दी॒हि॒ । अ॒स्म॒द्र्य॑क् । सम् । मि॒मी॒हि॒ । श्रवां॑सि ॥
स्वर रहित मन्त्र
हव्यवाळग्निरजरः पिता नो विभुर्विभावा सुदृशीको अस्मे। सुगार्हपत्याः समिषो दिदीह्यस्मद्र्य१क्सं मिमीहि श्रवांसि ॥२॥
स्वर रहित पद पाठहव्यऽवाट्। अग्निः। अजरः। पिता। नः। विऽभुः। विभाऽवा। सुऽदृशीकः। अस्मे इति। सुऽगार्हपत्याः। सम्। इषः। दिदीहि। अस्मद्र्यक्। सम्। मिमीहि। श्रवांसि ॥२॥
ऋग्वेद - मण्डल » 5; सूक्त » 4; मन्त्र » 2
अष्टक » 3; अध्याय » 8; वर्ग » 18; मन्त्र » 2
अष्टक » 3; अध्याय » 8; वर्ग » 18; मन्त्र » 2
विषय - हव्यवाड् यज्ञाग्निवत् विद्वान् का वर्णन
भावार्थ -
भा०- ( हव्यवाट् ) ग्रहण करने योग्य ऐश्वर्यों को धारण करने वाला (अग्निः) अग्रणी अग्निवत् तेजस्वी पुरुष ( अजरः ) कभी नाश न होने वाला ( नः पिता ) हमारा पालक हो । वह (विभुः ) विशेष सामर्थ्यवान् (विभावा ) दीप्तिमान् ( सुद्दशीकः) उत्तम द्रष्टा, उत्तम अध्यक्ष ( अस्मे ) हमारे कल्याण के लिये हो। वह तू हे राजन् ! ( सुगार्हपत्याः) उत्तम गृहपति के योग्य ( इषः ) अन्नों को ( सं दिदीहि ) प्रदान कर । और ( अस्मद्रयक् ) हमें प्राप्त होने वाले ( श्रवांसि ) अन्नों और ज्ञानों को ( सं मिमीहि ) अच्छी प्रकार सेचन कर, बढ़ा । (२) परमेश्वर अजर, अमर, पालक, व्यापक, तेजःस्वरूप, उत्तम इष्ट है । वह हमें कामनाएं, ज्ञान अन्नादि देता है ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - वसुश्रुत आत्रेय ऋषिः ॥ अग्निदेवता ॥ छन्दः - १, १०, ११ भुरिक् पंक्ति: । स्वराट् पंक्तिः । २,९ विराट् त्रिष्टुप् । ३, ६, ८ निचृतत्रिष्टुप् । ५ त्रिष्टुप् ॥ एकादशचं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें