ऋग्वेद - मण्डल 6/ सूक्त 19/ मन्त्र 2
ऋषिः - भरद्वाजो बार्हस्पत्यः
देवता - इन्द्र:
छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
इन्द्र॑मे॒व धि॒षणा॑ सा॒तये॑ धाद्बृ॒हन्त॑मृ॒ष्वम॒जरं॒ युवा॑नम्। अषा॑ळ्हेन॒ शव॑सा शूशु॒वांसं॑ स॒द्यश्चि॒द्यो वा॑वृ॒धे असा॑मि ॥२॥
स्वर सहित पद पाठइन्द्र॑म् । ए॒व । धि॒षणा॑ । सा॒तये॑ । धा॒त् । बृ॒हन्त॑म् । ऋ॒ष्वम् । अ॒जर॑म् । युवा॑नम् । अषा॑ळ्हेन । शव॑सा । शू॒सु॒ऽवांस॑म् । स॒द्यः । चि॒त् । यः । व॒वृ॒धे । असा॑मि ॥
स्वर रहित मन्त्र
इन्द्रमेव धिषणा सातये धाद्बृहन्तमृष्वमजरं युवानम्। अषाळ्हेन शवसा शूशुवांसं सद्यश्चिद्यो वावृधे असामि ॥२॥
स्वर रहित पद पाठइन्द्रम्। एव। धिषणा। सातये। धात्। बृहन्तम्। ऋष्वम्। अजरम्। युवानम्। अषाळ्हेन। शवसा। शूसुऽवांसम्। सद्यः। चित्। यः। ववृधे। असामि ॥२॥
ऋग्वेद - मण्डल » 6; सूक्त » 19; मन्त्र » 2
अष्टक » 4; अध्याय » 6; वर्ग » 7; मन्त्र » 2
अष्टक » 4; अध्याय » 6; वर्ग » 7; मन्त्र » 2
विषय - उसके कर्तव्य।
भावार्थ -
( यः ) जो (सद्यः चित्) बहुत शीघ्र, वा सदा ही, ( असामि ) बहुत अधिक ( ववृधे ) वृद्धि को प्राप्त होता है, ( इन्द्रम् ) ऐश्वर्यवान्, ( बृहन्तम् ) महान् ( अजरम्) अविनाशी, ( युवानम् ) तरुण, ( अषाढेन शवसा ) असह्य, बल से ( शूशुवांसम् ) फैलने बढ़ने बढ़ाने वाले, राष्ट्र को व्यापने वाले पुरुष को प्रजाजन (घिषणा) कर्म और बुद्धि से ( सातये धात् ) राज्य भोग करने के लिये सर्वोपरि स्थापित करे । ( २ ) उस परमैश्वर्यवान्, महान्, अजर, अविनाशी नित्य, तरुण, महान् पराक्रम से व्यापक पूर्ण वृद्धियुक्त परमेश्वर को ( धिषणा ) बुद्धि ( सातये धात् ) भजन करने के लिये धारण करे ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - भरद्वाजो बार्हस्पत्य ऋषिः॥ इन्द्रो देवता ॥ छन्द:- १, ३, १३ भुरिक्पंक्ति: । ९ पंक्तिः । २, ४,६,७ निचृत्त्रिष्टुप् । ५, १०, ११, १२ विराट् त्रिष्टुप् ॥ ८ त्रिष्टुप्॥ त्रयोदशर्चं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें