ऋग्वेद - मण्डल 6/ सूक्त 67/ मन्त्र 11
ऋषिः - भरद्वाजो बार्हस्पत्यः
देवता - मित्रावरुणौ
छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
अ॒वोरि॒त्था वां॑ छ॒र्दिषो॑ अ॒भिष्टौ॑ यु॒वोर्मि॑त्रावरुणा॒वस्कृ॑धोयु। अनु॒ यद्गावः॑ स्फु॒रानृ॑जि॒प्यं धृ॒ष्णुं यद्रणे॒ वृष॑णं यु॒नज॑न् ॥११॥
स्वर सहित पद पाठअ॒वोः । इ॒त्था । वा॒म् । छ॒र्दिषः॑ । अ॒भिष्टौ॑ । यु॒वोः । मि॒त्रा॒व॒रु॒णौ । अस्कृ॑धोयु । अनु॑ । यत् । गावः॑ । स्फु॒रान् । ऋ॒जि॒प्यम् । धृ॒ष्णुम् । यत् । रणे॑ । वृष॑णम् । यु॒नज॑न् ॥
स्वर रहित मन्त्र
अवोरित्था वां छर्दिषो अभिष्टौ युवोर्मित्रावरुणावस्कृधोयु। अनु यद्गावः स्फुरानृजिप्यं धृष्णुं यद्रणे वृषणं युनजन् ॥११॥
स्वर रहित पद पाठअवोः। इत्था। वाम्। छर्दिषः। अभिष्टौ। युवोः। मित्रावरुणौ। अस्कृधोयु। अनु। यत्। गावः। स्फुरान्। ऋजिप्यम्। धृष्णुम्। यत्। रणे। वृषणम्। युनजन् ॥११॥
ऋग्वेद - मण्डल » 6; सूक्त » 67; मन्त्र » 11
अष्टक » 5; अध्याय » 1; वर्ग » 10; मन्त्र » 6
अष्टक » 5; अध्याय » 1; वर्ग » 10; मन्त्र » 6
विषय - उनको गृहस्थ जीवन सम्बन्धी अनेक उपदेश ।
भावार्थ -
हे ( मित्रा-वरुणौ ) स्नेह युक्त और श्रेष्ठ विद्वान् स्त्री पुरुषो ! ( यत् अनु ) जिन आप दोनों के पीछे २ ( गावः ) वाणियें और उत्तम पशुजन किरणोंवत् (अनु स्फुरान्) चलते हैं और ( यत् ) जो आप दोनों (ऋजिप्यं ) सत्य धर्म के पालक, (धृष्णु ) शत्रु को पराजय करने में समर्थ ( वृषणं ) बलवान्, पुरुष को (रणे ) संग्राम में ( युनजन् ) नियुक्त करते हैं । उन ( अवोः वां ) रक्षा करने वाले आप दोनों के ( इत्था ) इस प्रकार ( छर्दिष: अभिष्टौ ) गृह को प्राप्त करने में ( अस्कृधोयुः ) महत्वाकांक्षी पुरुष ( युवोः ) आप दोनों के अधीन रहे और विद्या का अभ्यास किया करे । इति दशमो वर्गः ॥
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - भरद्वाजो बार्हस्पत्य ऋषि: । मित्रावरुणौ देवते ॥ छन्दः–१, ९ स्वराट् पंक्तिः। २, १० भुरिक पंक्तिः । ३, ७, ८, ११ निचृत्त्रिष्टुप् । ४, ५ त्रिष्टुप् । ६ विराट् त्रिष्टुप् ।। एकादशर्चं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें