ऋग्वेद - मण्डल 7/ सूक्त 44/ मन्त्र 1
द॒धि॒क्रां वः॑ प्रथ॒मम॒श्विनो॒षस॑म॒ग्निं समि॑द्धं॒ भग॑मू॒तये॑ हुवे। इन्द्रं॒ विष्णुं॑ पू॒षणं॒ ब्रह्म॑ण॒स्पति॑मादि॒त्यान्द्यावा॑पृथि॒वी अ॒पः स्वः॑ ॥१॥
स्वर सहित पद पाठद॒धि॒ऽक्राम् । वः॒ । प्र॒थ॒मम् । अ॒श्विना॑ । उ॒षस॑म् । अ॒ग्निम् । सम्ऽइ॑द्धम् । भग॑म् । ऊ॒तये॑ । हु॒वे॒ । इन्द्र॑म् । विष्णु॑म् । पू॒षण॑म् । ब्रह्म॑णः । पति॑म् । आ॒दि॒त्यान् । द्यावा॑पृथि॒वी इति॑ । अ॒पः । स्वः॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
दधिक्रां वः प्रथममश्विनोषसमग्निं समिद्धं भगमूतये हुवे। इन्द्रं विष्णुं पूषणं ब्रह्मणस्पतिमादित्यान्द्यावापृथिवी अपः स्वः ॥१॥
स्वर रहित पद पाठदधिऽक्राम्। वः। प्रथमम्। अश्विना। उषसम्। अग्निम्। सम्ऽइद्धम्। भगम्। ऊतये। हुवे। इन्द्रम्। विष्णुम्। पूषणम्। ब्रह्मणः। पतिम्। आदित्यान्। द्यावापृथिवी इति। अपः। स्वः ॥१॥
ऋग्वेद - मण्डल » 7; सूक्त » 44; मन्त्र » 1
अष्टक » 5; अध्याय » 4; वर्ग » 11; मन्त्र » 1
अष्टक » 5; अध्याय » 4; वर्ग » 11; मन्त्र » 1
विषय - विद्वानों के कर्त्तव्य।
भावार्थ -
हे विद्वान् पुरुषो ! मैं (वः) आप लोगों में से ( दधिक्राम् ) शिष्यों को धारण कर उनको उपदेश देने वाले ( प्रथमम् ) सबसे प्रथम, ( अश्विना ) सूर्य चन्द्रवत् प्रकाश कर ( उषसम्) प्रभात वेला के समान कान्तियुक्त (समिद्धं अग्निम् ) प्रज्वलित अग्नि के समान तेजस्वी, (भगम् ) ऐश्वर्यवान् पुरुष को ( ऊतये ) रक्षा, ज्ञान और सुख प्राप्त करने के लिये ( हुवे ) आदरपूर्वक स्वीकार करूं। मैं ( इन्द्रम् ) विद्युत्, ( विष्णुं ) व्यापक शक्ति वाले, ( पूषणं ) पोषक ओषधिवर्ग, (ब्रह्मणः पतिम् ) अन्न धनादि के पालक और ( आदित्यान् ) १२ मासों ( द्यावा पृथिवी ) सूर्य पृथिवी और ( अपः ) जलों और ( स्वः ) सूर्य प्रकाश और सुख को भी ( हुवे ) प्राप्त करूं ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - वसिष्ठ ऋषिः ।। लिङ्गोक्ता देवताः । छन्दः - १ निचृज्जगती । २, ३ निचृत्त्रिष्टुप् । ४, ५ पंक्तिः ॥
इस भाष्य को एडिट करें