English
ऋग्वेद - मण्डल 7/ सूक्त 71/ मन्त्र 5
यु॒वं च्यवा॑नं ज॒रसो॑ऽमुमुक्तं॒ नि पे॒दव॑ ऊहथुरा॒शुमश्व॑म् । निरंह॑स॒स्तम॑सः स्पर्त॒मत्रिं॒ नि जा॑हु॒षं शि॑थि॒रे धा॑तम॒न्तः ॥
स्वर सहित पद पाठयु॒वम् । च्यवा॑नम् । ज॒रसः॑ । अ॒मु॒मु॒क्त॒म् । नि । पे॒दवे॑ । ऊ॒ह॒थुः॒ । आ॒शुम् । अश्व॑म् । निः । अंह॑सः । तम॑सः । स्पर्त॑म् । अत्रि॑म् । नि । जा॒हु॒षम् । शि॒थि॒रे । धा॒तम् । अ॒न्तरिति॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
युवं च्यवानं जरसोऽमुमुक्तं नि पेदव ऊहथुराशुमश्वम् । निरंहसस्तमसः स्पर्तमत्रिं नि जाहुषं शिथिरे धातमन्तः ॥
स्वर रहित पद पाठयुवम् । च्यवानम् । जरसः । अमुमुक्तम् । नि । पेदवे । ऊहथुः । आशुम् । अश्वम् । निः । अंहसः । तमसः । स्पर्तम् । अत्रिम् । नि । जाहुषम् । शिथिरे । धातम् । अन्तरिति ॥ ७.७१.५
ऋग्वेद - मण्डल » 7; सूक्त » 71; मन्त्र » 5
अष्टक » 5; अध्याय » 5; वर्ग » 18; मन्त्र » 5
अष्टक » 5; अध्याय » 5; वर्ग » 18; मन्त्र » 5
विषय - उत्तम स्त्री पुरुषों के कर्तव्य।
भावार्थ -
हे विद्वान् जितेन्द्रिय स्त्री पुरुषो ! हे ( अश्विना ) अश्ववत् वेग युक्त रथों, अश्वों, वाहनों और विद्यावान् पुरुषों के स्वामी जनो ! सभा-सेनापतियो ! ( युवं ) आप दोनों (च्यवानं) सन्मार्ग से जाने वाले पुरुष को ( जरसः ) वृद्धावस्था वा आयु के नाश से ( अमुमुक्तम् ) दूर करो । ( पेदवे ) दूर देश में जाने वाले के लिये (आशुम् अश्वम् ) शीघ्र गामी अश्ववत् दूरयायी साधन को ( नि ऊहथुः ) निरन्तर चलाओ । और ( अत्रिम् ) तीनों प्रकार के दोषों से रहित वा इस लोक में विद्यमान पुरुष को ( अंहसः ) पाप और ( तमसः ) अज्ञान अन्धकार से ( निः स्पर्त्तम् ) पार करो, ( जाहुषम् ) त्यागी निःसंग, निस्वार्थी पुरुष को ( शिथिरे ) शिथिल राष्ट्र में ( अन्तः नि घातम् ) भीतर के केन्द्र स्थान पर नियुक्त करो ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - वसिष्ठ ऋषिः ॥ अश्विनौ देवते । छन्दः – १, ५ त्रिष्टुप् । २, ३, ४, ६ विराट् त्रिष्टुप् ॥ षडृचं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें