ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 19/ मन्त्र 2
विभू॑तरातिं विप्र चि॒त्रशो॑चिषम॒ग्निमी॑ळिष्व य॒न्तुर॑म् । अ॒स्य मेध॑स्य सो॒म्यस्य॑ सोभरे॒ प्रेम॑ध्व॒राय॒ पूर्व्य॑म् ॥
स्वर सहित पद पाठविभू॑तऽरातिम् । वि॒प्र॒ । चि॒त्रऽशो॑चिषम् । अ॒ग्निम् । ई॒ळि॒ष्व॒ । य॒न्तुर॑म् । अ॒स्य । मेघ॑स्य । सो॒म्यस्य॑ । सो॒भ॒रे॒ । प्र । ई॒म् । अ॒ध्व॒राय॑ । पूर्व्य॑म् ॥
स्वर रहित मन्त्र
विभूतरातिं विप्र चित्रशोचिषमग्निमीळिष्व यन्तुरम् । अस्य मेधस्य सोम्यस्य सोभरे प्रेमध्वराय पूर्व्यम् ॥
स्वर रहित पद पाठविभूतऽरातिम् । विप्र । चित्रऽशोचिषम् । अग्निम् । ईळिष्व । यन्तुरम् । अस्य । मेघस्य । सोम्यस्य । सोभरे । प्र । ईम् । अध्वराय । पूर्व्यम् ॥ ८.१९.२
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 19; मन्त्र » 2
अष्टक » 6; अध्याय » 1; वर्ग » 29; मन्त्र » 2
अष्टक » 6; अध्याय » 1; वर्ग » 29; मन्त्र » 2
विषय - अग्निवत् ज्ञान प्रकाशक की स्तुति और आदर करो।
भावार्थ -
हे ( विप्र ) मेधाविन् ! विद्वन् ! हे (सोभरे ) उत्तम रीति से प्रजा के पोषण करने हारे ! तू ( इम् ) इस ( अध्वराय ) यज्ञ, और अविनाश के लिये ( पूर्व्यम् ) सब से पूर्व विद्यमान एवं विद्या, बल में पूर्ण ( अस्य सोम्यस्य ) सोम योग्य, पुत्र शिष्यादि के हितकारी ऐश्वर्य से सम्पाद्य इस ( मेधस्य ) सत्संग यज्ञ के ( यन्तुरं ) नियन्ता, ( विभूत-रातिं ) प्रचुर दानशील, ( चित्र-शोचिषम् ) अद्भुत तेजस्वी, ( अग्निम् ) अग्निवत् ज्ञानप्रकाशक को ( प्र ईडिष्व ) अच्छी प्रकार आदर कर। उसको मुख्य पद पर स्थापित कर। ( २ ) इसी प्रकार इस संसार रूप यज्ञ के नियन्ता प्रभु की स्तुति करो।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - सोभरिः काण्व ऋषिः॥ देवता—१—३३ अग्निः। ३४, ३५ आदित्याः । ३६, ३७ त्रसदस्योर्दानस्तुतिः॥ छन्दः—१, ३, १५, २१, २३, २८, ३२ निचृदुष्णिक्। २७ भुरिगार्ची विराडुष्णिक्। ५, १९, ३० उष्णिक् ककुप् । १३ पुरं उष्णिक्। ७, ९ , ३४ पादनिचृदुष्णिक्। ११, १७, ३६ विराडुष्णिक्। २५ आर्चीस्वराडुष्णिक्। २, २२, २९, ३७ विराट् पंक्तिः। ४, ६, १२, १६, २०, ३१ निचृत् पंक्ति:। ८ आर्ची भुरिक् पंक्तिः। १० सतः पंक्तिः। १४ पंक्ति:। १८, ३३ पादनिचृत् पंक्ति:। २४, २६ आर्ची स्वराट् पंक्ति:। ३५ स्वराड् बृहती॥ सप्तत्रिंशदृचं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें