ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 2/ मन्त्र 2
ऋषिः - मेधातिथिः काण्वः प्रियमेधश्चाङ्गिरसः
देवता - इन्द्र:
छन्दः - आर्षीगायत्री
स्वरः - षड्जः
नृभि॑र्धू॒तः सु॒तो अश्नै॒रव्यो॒ वारै॒: परि॑पूतः । अश्वो॒ न नि॒क्तो न॒दीषु॑ ॥
स्वर सहित पद पाठनृऽभिः॑ । धू॒तः । सु॒तः । अश्नैः॑ । अव्यः॑ । वारैः॑ । परि॑ऽपूतः । अश्वः॑ । न । नि॒क्तः । न॒दीषु॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
नृभिर्धूतः सुतो अश्नैरव्यो वारै: परिपूतः । अश्वो न निक्तो नदीषु ॥
स्वर रहित पद पाठनृऽभिः । धूतः । सुतः । अश्नैः । अव्यः । वारैः । परिऽपूतः । अश्वः । न । निक्तः । नदीषु ॥ ८.२.२
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 2; मन्त्र » 2
अष्टक » 5; अध्याय » 7; वर्ग » 17; मन्त्र » 2
अष्टक » 5; अध्याय » 7; वर्ग » 17; मन्त्र » 2
विषय - राजा के प्रति प्रजाओं के कर्त्तव्य ।
भावार्थ -
जिस प्रकार ( अश्नैः सुतः ) प्रस्तरों द्वारा अभिषुत सोमरस ( नृभिः धूतः ) ऋत्विजों द्वारा कंपित या हिला २ कर ( अव्यः वारैः परिपूतः ) भेड़ के बने बालों से छनता है उसी प्रकार ( अश्नैः ) शस्त्र बलों से ( सुतः ) अभिषिक्त राजा ( नृभिः धूतः ) नायक पुरुषों द्वारा शिक्षित और ( अव्यः ) रक्षा करने योग्य राष्ट्र के ( वारैः ) उत्तम ऐश्वर्यों वा शत्रुवारक सैन्यों से ( परिपूतः ) पवित्र, परिगत राजा ( नदीषु निक्तः अश्वः ) नदियों में नहाये अश्व के समान ( नदीषु ) समृद्ध प्रजाओं के बीच ( निक्तः ) अभिषिक्त हो ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर -
मेध्यातिथिः काण्वः प्रियमेधश्चांगिरसः । ४१, ४२ मेधातिथिर्ऋषिः ॥ देवता:—१—४० इन्द्रः। ४१, ४२ विभिन्दोर्दानस्तुतिः॥ छन्दः –१– ३, ५, ६, ९, ११, १२, १४, १६—१८, २२, २७, २९, ३१, ३३, ३५, ३७, ३८, ३९ आर्षीं गायत्री। ४, १३, १५, १९—२१, २३, २४, २५, २६, ३०, ३२, ३६, ४२ आर्षीं निचृद्गायत्री। ७, ८, १०, ३४, ४० आर्षीं विराड् गायत्री। ४१ पादनिचृद् गायत्री। २८ आर्ची स्वराडनुष्टुप्॥ चत्वारिंशदृचं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें