ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 24/ मन्त्र 30
ऋषिः - विश्वमना वैयश्वः
देवता - वरोः सौषाम्णस्य दानस्तुतिः
छन्दः - निचृदनुष्टुप्
स्वरः - गान्धारः
यत्त्वा॑ पृ॒च्छादी॑जा॒नः कु॑ह॒या कु॑हयाकृते । ए॒षो अप॑श्रितो व॒लो गो॑म॒तीमव॑ तिष्ठति ॥
स्वर सहित पद पाठयत् । त्वा॒ । पृ॒च्छात् । ई॒जा॒नः । कु॒ह॒या । कु॒ह॒या॒ऽकृ॒ते॒ । ए॒षः । अप॑ऽश्रितः । व॒लः । गो॒ऽम॒तीम् । अव॑ । ति॒ष्ठ॒ति॒ ॥
स्वर रहित मन्त्र
यत्त्वा पृच्छादीजानः कुहया कुहयाकृते । एषो अपश्रितो वलो गोमतीमव तिष्ठति ॥
स्वर रहित पद पाठयत् । त्वा । पृच्छात् । ईजानः । कुहया । कुहयाऽकृते । एषः । अपऽश्रितः । वलः । गोऽमतीम् । अव । तिष्ठति ॥ ८.२४.३०
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 24; मन्त्र » 30
अष्टक » 6; अध्याय » 2; वर्ग » 20; मन्त्र » 5
अष्टक » 6; अध्याय » 2; वर्ग » 20; मन्त्र » 5
विषय - सब से परे अगम्य प्रभु ।
भावार्थ -
( कुहया-कृते ) आत्मा वा प्रभु उपास्य कहां है ? इस प्रकार की जिज्ञासा करने वाली हे बुद्धे ! ( ईजानः ) देवोपासना करने वाला ( यः ) जो पुरुष ( त्वा पृच्छात् ) तुझ से पूछता है कि ( एषः अपश्रितः ) वह संसार-बन्धन से दूर देहादि में अनाश्रित ( वलः = वरः ) सब से वरणीय, सबको व्यापने वाला प्रभु ( कुहया ) कहां है तो इसका समाधान श्रवण कर। ( एषः ) वह ( वलः ) सर्वव्यापक प्रभु ( गोमतीम् ) इन्द्रिय और वाणी से युक्त इस चित्त भूमि को ( अव ) नीचे छोड़ कर, ( तिष्ठति ) उसके भी ऊपर परम अवर्णनीय रूप में विद्यमान है। इति विंशो वर्गः॥
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - विश्वमना वैयश्व ऋषिः॥ १—२७ इन्द्रः। २८—३० वरोः सौषाम्णस्य दानस्तुतिर्देवता॥ छन्दः–१, ६, ११, १३, २०, २३, २४ निचृदुष्णिक्। २—५, ७, ८, १०, १६, २५—२७ उष्णिक्। ९, १२, १८, २२, २८ २९ विराडुष्णिक्। १४, १५, १७, २१ पादनिचृदुष्णिक्। १९ आर्ची स्वराडुष्णिक्। ३० निचुदनुष्टुप्॥ त्रिंशदृचं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें