ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 3/ मन्त्र 2
ऋषिः - मेध्यातिथिः काण्वः
देवता - इन्द्र:
छन्दः - सतःपङ्क्ति
स्वरः - पञ्चमः
भू॒याम॑ ते सुम॒तौ वा॒जिनो॑ व॒यं मा न॑: स्तर॒भिमा॑तये । अ॒स्माञ्चि॒त्राभि॑रवताद॒भिष्टि॑भि॒रा न॑: सु॒म्नेषु॑ यामय ॥
स्वर सहित पद पाठभू॒याम॑ । ते॒ । सु॒ऽम॒तौ । वा॒जिनः॑ । व॒यम् । मा । नः॒ । स्तः॒ । अ॒भिऽमा॑तये । अ॒स्मान् । चि॒त्राभिः॑ । अ॒व॒ता॒त् । अ॒भिष्टि॑ऽभिः । आ । नः॒ । सु॒म्नेषु॑ । य॒म॒य॒ ॥
स्वर रहित मन्त्र
भूयाम ते सुमतौ वाजिनो वयं मा न: स्तरभिमातये । अस्माञ्चित्राभिरवतादभिष्टिभिरा न: सुम्नेषु यामय ॥
स्वर रहित पद पाठभूयाम । ते । सुऽमतौ । वाजिनः । वयम् । मा । नः । स्तः । अभिऽमातये । अस्मान् । चित्राभिः । अवतात् । अभिष्टिऽभिः । आ । नः । सुम्नेषु । यमय ॥ ८.३.२
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 3; मन्त्र » 2
अष्टक » 5; अध्याय » 7; वर्ग » 25; मन्त्र » 2
अष्टक » 5; अध्याय » 7; वर्ग » 25; मन्त्र » 2
विषय - प्रभु से प्रार्थना और उस की स्तुति । पक्षान्तर में राजा के कर्त्तव्य ।
भावार्थ -
हे ऐश्वर्यवन् स्वामिन् ! ( दयं ) हम ( वाजिनः ) ज्ञान और ऐश्वर्यं के स्वामी होकर भी ( ते ) तेरी ( सु-मतौ ) उत्तम बुद्धि और ज्ञान के अधीन ( भूयाम ) रहें । तू ( नः ) हमें ( अभि-मातये ) अभिमानी पुरुष के स्वार्थ के लिये ( मा स्तः) मत पीड़ित कर । तू ( नः ) हमें ( सुम्नेषु ) सुखदायक प्रबन्धों में ( आ यमय ) बांध और ( चित्राभिः अभिष्टिभिः ) अद्भुत २ मनोकामनाओं से ( अस्मान् अवतात् ) हमें युक्त कर और हमारी रक्षा कर ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - मेध्यातिथिः काण्व ऋषिः॥ देवताः—१—२० इन्द्रः। २१—२४ पाकस्थाम्नः कौरयाणस्य दानस्तुतिः॥ छन्दः—१ कुकुम्मती बृहती। ३, ५, ७, ९, १९ निचृद् बृहती। ८ स्वराड् बृहती। १५, २४ बृहती। १७ पथ्या बृहती। २, १०, १४ सतः पंक्तिः। ४, १२, १६, १८ निचृत् पंक्तिः। ६ भुरिक् पंक्तिः। २० विराट् पंक्तिः। १३ अनुष्टुप्। ११, २१ भुरिगनुष्टुप्। २२ विराड् गायत्री। २३ निचृत् गायत्री॥ चतुर्विशत्यृचं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें