English
साइडबार
ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 58/ मन्त्र 2
ऋषिः - मेध्यः काण्वः
देवता - विश्वेदेवा:
छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
एक॑ ए॒वाग्निर्ब॑हु॒धा समि॑द्ध॒ एक॒: सूर्यो॒ विश्व॒मनु॒ प्रभू॑तः । एकै॒वोषाः सर्व॑मि॒दं वि भा॒त्येकं॒ वा इ॒दं वि ब॑भूव॒ सर्व॑म् ॥
स्वर सहित पद पाठएकः॑ । ए॒व । अ॒ग्निः । ब॒हु॒धा । सम्ऽइ॑द्धः । एकः॑ । सूर्यः॑ । विश्व॑म् । अनु॑ । प्रऽभू॑तः । एका॑ । ए॒व । उ॒षाः । सर्व॑म् । इ॒दम् । वि । भा॒ति॒ । एक॑म् । वै॒ । इ॒दम् । वि । ब॒भू॒व॒ । सर्व॑म् ॥
स्वर रहित मन्त्र
एक एवाग्निर्बहुधा समिद्ध एक: सूर्यो विश्वमनु प्रभूतः । एकैवोषाः सर्वमिदं वि भात्येकं वा इदं वि बभूव सर्वम् ॥
स्वर रहित पद पाठएकः । एव । अग्निः । बहुधा । सम्ऽइद्धः । एकः । सूर्यः । विश्वम् । अनु । प्रऽभूतः । एका । एव । उषाः । सर्वम् । इदम् । वि । भाति । एकम् । वै । इदम् । वि । बभूव । सर्वम् ॥ ८.५८.२
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 58; मन्त्र » 2
अष्टक » 6; अध्याय » 4; वर्ग » 29; मन्त्र » 2
अष्टक » 6; अध्याय » 4; वर्ग » 29; मन्त्र » 2
विषय - सूर्य, अग्नि, उषावत् सर्वप्रकाशक प्रभु।
भावार्थ -
उस उपास्य को यज्ञ द्वारा उपासना करने में यजमान की ऋत्विजों के साथ इस प्रकार की सम्यग् दृष्टि होनी चाहिये कि—जिस प्रकार ( एकः एव अग्निः ) एक ही अग्नि ( बहुधा समिद्धः ) आहवनीय, गार्हपत्य, दक्षिणाग्नि आदि नाना प्रकार से संदीप्त किया जाता है, और जिस प्रकार ( एकः सूर्य: ) एक ही सूर्य ( विश्वम् अनु प्रभूतः ) समस्त विश्व के प्रति प्रकाश ताप देने और जगत् के गतिमान् पिण्डों को स्तम्भन करने में पर्याप्त समर्थ होता है और जिस प्रकार ( एका एव उषाः ) एक ही उषा ( इदं सर्व विभाति ) इस सब ब्रह्माण्ड को विशेष रूप से चमका देती है, इसी प्रकार ( इदं ) यह ( सर्वम् ) सब भी ( एकं वा वि बभूव ) एक ही सत् पदार्थ नाना रूप से प्रकट होता है। समस्त विश्व में वही परमात्मा, अग्निवत् स्वप्रकाश, सूर्यवत् सर्वप्रकाशक और उषा वत् सर्व जगत् का प्रवर्तक है।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - मेध्यः काण्व ऋषिः॥ १ विश्वेदेवा ऋत्विजो वा । २, ३ विश्वेदेवा देवताः॥ छन्दः—१ भुरिक् त्रिष्टुप्। २ निचृत् त्रिष्टुप्। ३ त्रिष्टुप्॥
इस भाष्य को एडिट करें