ऋग्वेद - मण्डल 4/ सूक्त 29/ मन्त्र 2
आ हि ष्मा॒ याति॒ नर्य॑श्चिकि॒त्वान्हू॒यमा॑नः सो॒तृभि॒रुप॑ य॒ज्ञम्। स्वश्वो॒ यो अभी॑रु॒र्मन्य॑मानः सुष्वा॒णेभि॒र्मद॑ति॒ सं ह॑ वी॒रैः ॥२॥
स्वर सहित पद पाठआ । हि । स्म॒ । याति॑ । नर्यः॑ । चि॒कि॒त्वान् । हू॒यमा॑नः । सो॒तृऽभिः॑ । उप॑ । य॒ज्ञम् । सु॒ऽअश्वः॑ । यः । अभी॑रुः । मन्य॑मानः । सु॒ऽस्वा॒णेभिः॑ । मद॑ति । सम् । ह॒ । वी॒रैः ॥
स्वर रहित मन्त्र
आ हि ष्मा याति नर्यश्चिकित्वान्हूयमानः सोतृभिरुप यज्ञम्। स्वश्वो यो अभीरुर्मन्यमानः सुष्वाणेभिर्मदति सं ह वीरैः ॥२॥
स्वर रहित पद पाठआ। हि। स्म। याति। नर्यः। चिकित्वान्। हूयमानः। सोतृऽभिः। उप। यज्ञम्। सुऽअश्वः। यः। अभीरुः। मन्यमानः। सुस्वानेभिः। मदति। सम्। ह। वीरैः ॥२॥
ऋग्वेद - मण्डल » 4; सूक्त » 29; मन्त्र » 2
अष्टक » 3; अध्याय » 6; वर्ग » 18; मन्त्र » 2
अष्टक » 3; अध्याय » 6; वर्ग » 18; मन्त्र » 2
विषय - उत्तम राजा के कर्त्तव्य ।
भावार्थ -
(चिकित्वान् नर्यः) मनुष्यों में उत्तम ज्ञानी पुरुष (सोतृभिः) ऐश्वर्य उत्पन्न करने और अभिषेक आदि करने वाले पुरुषों सहित (हूयमानः) आदरपूर्वक स्तुति को प्राप्त होता हुआ (आयाति स्म हि) सदैव आता और (यज्ञं) राजा प्रजा के परस्पर संगत व्यवहार और मैत्री, समागम सख्यभाव को (उपयाति) प्राप्त होता है। (यः) जो (सु-अश्वः) उत्तम अश्व सैन्य से युक्त होकर (अभीरुः) शत्रु से भय नहीं करता वह (मन्यमानः) आदर सत्कार को प्राप्त करता हुआ (सुस्वानेभिः) उत्तम हर्ष ध्वनि युक्त (वीरैः) वीर पुरुषों सहित (ह) निश्चय से (सं मदति) खूब हर्ष आनन्द लाभ करता है ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - वामदेव ऋषिः॥ इन्द्रो देवता॥ छन्दः– १ विराट् त्रिष्टुप् । ३ निचृत्त्रिष्टुप । ४, २ त्रिष्टुप्। ५ स्वराट् पंक्तिः॥ पञ्चर्चं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें