English
Sidebar
सामवेद के मन्त्र
सामवेद - मन्त्रसंख्या 66
ऋषिः - कुत्स आङ्गिरसः
देवता - अग्निः
छन्दः - जगती
स्वरः - निषादः
काण्ड नाम - आग्नेयं काण्डम्
14
इ꣣म꣢꣫ꣳ स्तो꣣म꣡मर्ह꣢ते जा꣣त꣡वे꣢दसे र꣡थ꣢मिव꣣ सं꣡ म꣢हेमा मनी꣣ष꣡या꣢ । भ꣣द्रा꣢꣫ हि नः꣣ प्र꣡म꣢तिरस्य स꣣ꣳस꣡द्यग्ने꣢꣯ स꣣ख्ये꣡ मा रि꣢꣯षामा व꣣यं꣡ तव꣢꣯ ॥६६॥
स्वर सहित पद पाठइ꣣म꣢म् । स्तो꣡मम꣢꣯म् । अ꣡र्ह꣢꣯ते । जा꣣त꣡वे꣢दसे । जा꣣त꣢ । वे꣣दसे । र꣡थ꣢꣯म् । इ꣣व । स꣢꣯म् । म꣣हेम । मनीष꣡या꣢ । भ꣣द्रा꣢ । हि । नः꣣ । प्र꣡म꣢꣯तिः । प्र । म꣣तिः । अस्य । सँस꣡दि꣢ । सम् । स꣡दि꣢꣯ । अ꣡ग्ने꣢꣯ । स꣣ख्ये꣢ । स꣣ । ख्ये꣢ । मा । रि꣣षाम । वय꣢म् । त꣡व꣢꣯ ॥६६॥
स्वर रहित मन्त्र
इमꣳ स्तोममर्हते जातवेदसे रथमिव सं महेमा मनीषया । भद्रा हि नः प्रमतिरस्य सꣳसद्यग्ने सख्ये मा रिषामा वयं तव ॥६६॥
स्वर रहित पद पाठ
इमम् । स्तोममम् । अर्हते । जातवेदसे । जात । वेदसे । रथम् । इव । सम् । महेम । मनीषया । भद्रा । हि । नः । प्रमतिः । प्र । मतिः । अस्य । सँसदि । सम् । सदि । अग्ने । सख्ये । स । ख्ये । मा । रिषाम । वयम् । तव ॥६६॥
सामवेद - मन्त्र संख्या : 66
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 1; अर्ध-प्रपाठक » 2; दशतिः » 2; मन्त्र » 4
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 1; खण्ड » 7;
Acknowledgment
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 1; अर्ध-प्रपाठक » 2; दशतिः » 2; मन्त्र » 4
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 1; खण्ड » 7;
Acknowledgment
विषय - परमेश्वराच्या स्तुतीने आणि त्याच्या संगतीने आम्हास काय प्राप्त होईल, हे सांगतात. -
शब्दार्थ -
(अर्शते) पूजनीय (जातवेदसे) सर्व उत्पन्न पदार्थांचे ज्ञाता, सर्व उत्पन्न पदार्थात विद्यमान असणाऱ्या सर्व ऐश्वर्यधन उत्पादक आणि वेदज्ञान प्रकट करणाऱ्या परमेश्वरासाठी (मनीषय:) आम्हा उपासकांनी पूर्ण मन:पूर्वक (स्तोत्रम्) स्तोत्र (संमहेम) सत्कारपूर्वक पाठवावेत. (त्याच्या महिमेचे गुणगान करावा.) (रथम् हव) अगदी तसेच की जसे कुणा पुज्य व्यक्तीला आणण्यासाठी रथ पाठविला जातो. (अस्म) या परमेश्वराच्या (संसदि) संगतीत (न:) आमची (प्रगति:) प्रखर बुद्धी (भद्रा हि) भद्रध होते (बुद्धीत कुविचार येत नाहीत.) हे (अग्ने) ते अस्वी परमात्मन् (वदम्) आम्ही उपासक (तव) तुमच्या (सख्ये) मैत्रीत (मा) (रिषाम) हिंसीत होऊ नये. (तुम्ही आमचे मित्र असताना आमच्यावर हानी अथवा हिंसित होण्याचा प्रसंग येऊ नये.) ।।४।।
भावार्थ - हृदयात अव्यक्त रूपाने स्थित परमेश्वर आमच्या स्तोत्रामुळे जागृत हेतो. (त्याच्या अस्तित्वाची जाणीव आम्हा उपासकांना तीव्रतेने होऊ लागते.) आणि तो आमच्या श्रेष्ठ मार्गावर चालणाऱ्या बुद्धीला भद्र व सुविचारपूर्ण करतो आणि अशाप्रकारे आम्हाला विनाशापासून वाचवतो. ।।४।।
विशेष -
स्तोत्र रथाप्रमाणे पाठवावेत येथे पूर्णोपमा अलंकार आहे. जसे कोणा सुयोग्य विद्वानाला आपल्या उत्सवादी कार्यक्रमात आणण्यासाठी रथ पाठविला जातो, तसेच पूज्य परमेश्वराला आपल्या हृदय गृहात आणण्यासाठी स्तोत्र पाठविण्यात यावे. ही भाषा वा असा वाक्यप्रयोग अलंकारीक जाणावा. कारण की परमेश्वर तर आधीच आमच्या हृदयात विद्यमान आहे. (तो निराकार ३ ष सर्वव्यापी ईश्वर कुठून कुठे जाणे शक्य नाही.) ।।४।।