ऋग्वेद - मण्डल 6/ सूक्त 19/ मन्त्र 1
ऋषिः - भरद्वाजो बार्हस्पत्यः
देवता - इन्द्र:
छन्दः - भुरिक्पङ्क्ति
स्वरः - पञ्चमः
म॒हाँ इन्द्रो॑ नृ॒वदा च॑र्षणि॒प्रा उ॒त द्वि॒बर्हा॑ अमि॒नः सहो॑भिः। अ॒स्म॒द्र्य॑ग्वावृधे वी॒र्या॑यो॒रुः पृ॒थुः सुकृ॑तः क॒र्तृभि॑र्भूत् ॥१॥
स्वर सहित पद पाठम॒हान् । इन्द्रः॑ । नृ॒ऽवत् । आ । च॒र्ष॒णि॒ऽप्राः । उ॒त । द्वि॒ऽबर्हाः॑ । अ॒मि॒नः । सहः॑ऽभिः । अ॒स्म॒द्र्य॑क् । व॒वृ॒धे॒ । वी॒र्या॑य । उ॒रुः । पृ॒थुः । सुऽकृ॑तः । क॒र्तृऽभिः॑ । भू॒त् ॥
स्वर रहित मन्त्र
महाँ इन्द्रो नृवदा चर्षणिप्रा उत द्विबर्हा अमिनः सहोभिः। अस्मद्र्यग्वावृधे वीर्यायोरुः पृथुः सुकृतः कर्तृभिर्भूत् ॥१॥
स्वर रहित पद पाठमहान्। इन्द्रः। नृऽवत्। आ। चर्षणिऽप्राः। उत। द्विऽबर्हाः। अमिनः। सहःऽभिः। अस्मद्र्यक्। ववृधे। वीर्याय। उरुः। पृथुः। सुऽकृतः। कर्तृऽभिः। भूत् ॥१॥
ऋग्वेद - मण्डल » 6; सूक्त » 19; मन्त्र » 1
अष्टक » 4; अध्याय » 6; वर्ग » 7; मन्त्र » 1
अष्टक » 4; अध्याय » 6; वर्ग » 7; मन्त्र » 1
Subject [विषय - स्वामी दयानन्द] - The characteristics of sun is told.
Translation [अन्वय - स्वामी दयानन्द] - O men ! accomplish your desirable works by knowing the nature of Indra (sun/power) which is great and pervading human and other beings in the form of electricity, which grows by the firmament and air. It is non-violent, vast and extensive, and generated well. It grows for generating force that can do many works like a man.
Commentator's Notes [पदार्थ - स्वामी दयानन्द] -
N/A
Purport [भावार्थ - स्वामी दयानन्द] - As a friend tries to accomplish many works with the cooperation of a friend, so electricity and the sun created by God are useful to the doers of good works.
Foot Notes - (चर्षणिप्रा) यश्चर्षणिषु मनुष्येषु विद्युदरूपेण व्याप्नोति । चर्षणयः इति मनुष्य नाम (NG 2.3 ) । पू-पालनपूरणो: (जुहो०) । (चर्षणिप्राः) यश्चर्य सीन् मनुष्यान् सुखैः पिपति सः इति महर्षि दयानन्द सरस्वती ऋ० 1, 185, 1 भाष्ये । = Which pervades man in the form of electricity. (द्विबर्हाः) योऽन्तरिक्षवायुभ्यां द्वाभ्यां वर्धते । बुह-वृद्धौ (भ्वा० ) । = That grows with the firmament and air.
इस भाष्य को एडिट करें