English
साइडबार
ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 168/ मन्त्र 1
वात॑स्य॒ नु म॑हि॒मानं॒ रथ॑स्य रु॒जन्ने॑ति स्त॒नय॑न्नस्य॒ घोष॑: । दि॒वि॒स्पृग्या॑त्यरु॒णानि॑ कृ॒ण्वन्नु॒तो ए॑ति पृथि॒व्या रे॒णुमस्य॑न् ॥
स्वर सहित पद पाठवात॑स्य । नु । म॒हि॒मान॑म् । रथ॑स्य । रु॒जन् । ए॒ति॒ । स्त॒नय॑न् । अ॒स्य॒ । घोषः॑ । दि॒वि॒ऽस्पृक् । या॒ति॒ । अ॒रु॒णानि॑ । कृ॒ण्वन् । उ॒तो इति॑ । ए॒ति॒ । पृ॒थि॒व्या । रे॒णुम् । अस्य॑न् ॥
स्वर रहित मन्त्र
वातस्य नु महिमानं रथस्य रुजन्नेति स्तनयन्नस्य घोष: । दिविस्पृग्यात्यरुणानि कृण्वन्नुतो एति पृथिव्या रेणुमस्यन् ॥
स्वर रहित पद पाठवातस्य । नु । महिमानम् । रथस्य । रुजन् । एति । स्तनयन् । अस्य । घोषः । दिविऽस्पृक् । याति । अरुणानि । कृण्वन् । उतो इति । एति । पृथिव्या । रेणुम् । अस्यन् ॥ १०.१६८.१
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 168; मन्त्र » 1
अष्टक » 8; अध्याय » 8; वर्ग » 26; मन्त्र » 1
अष्टक » 8; अध्याय » 8; वर्ग » 26; मन्त्र » 1
मन्त्रार्थ -
(रथस्य वातस्य महिमानं नु) रंहण शील-गमनशील वात अन्धयाव-अन्धड की महिमा को अवश्य हम देखते हैं वर्णित करते है| (अस्य घोष:-रुजन् स्तनयन्-एति) इसका घोष नाद वृक्ष आदियों का भञ्जन करता हुआ उन्हें तोडता उखाडता हुआ गुञ्जता हुआ प्राप्त होता है (दिविस्पृक्) यह वात-अन्धयाच ग्रन्धड ऊपर आकाश को छूने वाला होकर (अरुणानि कृण्वन् याति) समस्त दिशा-स्थानों को लाल रंग वाले करता हुआ चलता है (उत) तथा (पृथिव्या:-रंशुम्-अस्यन्-एति) पृथिवी के पांसु-धूल को फेंकता हुआ उडाता हुआ चलता है ॥१॥
टिप्पणी -
“प्रब्रवीमि” ( सायणः )
विशेष - ऋषिः-अनिलो वातायन: (अन-प्राण को यथेष्ट प्रेरित करनेवाला प्राणायामाभ्यासी वात ज्ञान का अयन आश्रय है जिसका ऐसा वैज्ञानिक अभ्यासी) देवता-वातः (अन्धड)
इस भाष्य को एडिट करें