English
ऋग्वेद - मण्डल 7/ सूक्त 63/ मन्त्र 2
उद्वे॑ति प्रसवी॒ता जना॑नां म॒हान्के॒तुर॑र्ण॒वः सूर्य॑स्य । स॒मा॒नं च॒क्रं प॑र्या॒विवृ॑त्स॒न्यदे॑त॒शो वह॑ति धू॒र्षु यु॒क्तः ॥
स्वर सहित पद पाठउत् । ऊँ॒ इति॑ । ए॒ति॒ । प्र॒ऽस॒वी॒ता । जना॑नाम् । म॒हान् । के॒तुः । अ॒र्ण॒वः । सूर्य॑स्य । स॒मा॒नम् । च॒क्रम् । प॒रि॒ऽआ॒विवृ॑त्सन् । यत् । ए॒त॒शः । वह॑ति । धू॒र्षु । यु॒क्तः ॥
स्वर रहित मन्त्र
उद्वेति प्रसवीता जनानां महान्केतुरर्णवः सूर्यस्य । समानं चक्रं पर्याविवृत्सन्यदेतशो वहति धूर्षु युक्तः ॥
स्वर रहित पद पाठउत् । ऊँ इति । एति । प्रऽसवीता । जनानाम् । महान् । केतुः । अर्णवः । सूर्यस्य । समानम् । चक्रम् । परिऽआविवृत्सन् । यत् । एतशः । वहति । धूर्षु । युक्तः ॥ ७.६३.२
ऋग्वेद - मण्डल » 7; सूक्त » 63; मन्त्र » 2
अष्टक » 5; अध्याय » 5; वर्ग » 5; मन्त्र » 2
अष्टक » 5; अध्याय » 5; वर्ग » 5; मन्त्र » 2
भावार्थ - या मंत्रात परमेश्वराचे वर्णन केलेले आहे. सम्राटाच्या ध्वजाप्रमाणे सर्वांचा स्वामी परमेश्वर सर्वत्र विराजमान आहे. तो सूर्य, चंद्र, पृथ्वी, अंतरिक्ष इत्यादी कोटी कोटी ब्रह्मांडांना रथाच्या चक्राप्रमाणे आपल्या धुरीवर फिरवितो त्या परमेश्वराला संयमी पुरुष ध्यानाद्वारे प्राप्त करतात.
टिप्पणी -
जे लोक सूर्य इत्यादी जड पदार्थांचे उपासन व वर्णन करतात त्यांनी या मंत्रातील ‘सूर्यस्य’ या पदावरून अर्थ घेतला पाहिजे, की वेद सूर्याच्याही सूर्याला सूर्य नाव देतो. या अभिप्रायाने या सूक्ताच्या प्रथम मंत्रात परमेश्वराला सूर्य म्हटलेले आहे, तर या मंत्रात त्याला भौतिक सूर्याला गती देणारा म्हटले आहे. याच भावाने केनोपनिषद १/२ मध्ये ‘चक्षुषश्चक्षु’ त्याला चक्षूचा चक्षू असे म्हटलेले आहे. अर्थात, तो परमेश्वर सूर्याचा सूर्य, प्राणाचा प्राण, चक्षूचा चक्षू आहे. सूर्य, प्राण व चक्षू इत्यादी अनंत नावांनी त्याचेच वर्णन केले गेलेले आहे. त्यामुळे परस्पर विरोध नाही ॥२॥