English
ऋग्वेद - मण्डल 7/ सूक्त 71/ मन्त्र 1
अप॒ स्वसु॑रु॒षसो॒ नग्जि॑हीते रि॒णक्ति॑ कृ॒ष्णीर॑रु॒षाय॒ पन्था॑म् । अश्वा॑मघा॒ गोम॑घा वां हुवेम॒ दिवा॒ नक्तं॒ शरु॑म॒स्मद्यु॑योतम् ॥
स्वर सहित पद पाठअप॑ । स्वसुः॑ । उ॒षसः॑ । नक् । जि॒ही॒ते॒ । रि॒णक्ति॑ । कृ॒ष्णीः । अ॒रु॒षाय॑ । पन्था॑म् । अश्व॑ऽमघा । गोऽम॑घा । वा॒म् । हु॒वे॒म॒ । दिवा॑ । नक्त॑म् । शरु॑म् । अ॒स्मत् । यु॒यो॒त॒म् ॥
स्वर रहित मन्त्र
अप स्वसुरुषसो नग्जिहीते रिणक्ति कृष्णीररुषाय पन्थाम् । अश्वामघा गोमघा वां हुवेम दिवा नक्तं शरुमस्मद्युयोतम् ॥
स्वर रहित पद पाठअप । स्वसुः । उषसः । नक् । जिहीते । रिणक्ति । कृष्णीः । अरुषाय । पन्थाम् । अश्वऽमघा । गोऽमघा । वाम् । हुवेम । दिवा । नक्तम् । शरुम् । अस्मत् । युयोतम् ॥ ७.७१.१
ऋग्वेद - मण्डल » 7; सूक्त » 71; मन्त्र » 1
अष्टक » 5; अध्याय » 5; वर्ग » 18; मन्त्र » 1
अष्टक » 5; अध्याय » 5; वर्ग » 18; मन्त्र » 1
भावार्थ - या मंत्रात परमात्मा उपदेश करतो, की हे प्रजाजनांनो! तुम्ही त्या ऐश्वर्यसंपन्न अध्यापक व उपदेशकांना ही प्रार्थना करा, की तुम्ही आपल्या सदुपदेशाद्वारे आम्हाला पवित्र करीत हिंसारूपी पापपंकाला आमच्यापासून नेहमीसाठी दूर करून शुद्ध करा व हे विद्वानांनो! तुम्ही आम्हाला उष:काल ब्रह्ममुर्हूताच्या वेळी उपदेश करा. ज्यावेळी प्रकृतीचे संपूर्ण सौंदर्य आपली नूतन अवस्था धारण करते व पक्षीगण मधुर स्वराने आपापल्या भावांद्वारे जगन्नियंता जगदीशाचे भाव प्रकट करतात.
टिप्पणी -
तात्पर्य हे, की उत्तमशिक्षण ग्रहण करण्यासाठी ब्रह्ममुर्हूतच अत्युत्तम काल आहे. कारण रात्री विश्रांतीनंतर त्यावेळी बुद्धी निर्मल असल्यामुळे सूक्ष्म विषयात ग्रहण करण्यास समर्थ असते. त्यासाठी वेद भगवानाने आज्ञा दिलेली आहे, की तुम्ही ब्रह्ममुर्हूतामध्ये उपदेश श्रवण करा. ॥१॥