English
ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 40/ मन्त्र 12
ऋषिः - नाभाकः काण्वः
देवता - इन्द्राग्नी
छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
ए॒वेन्द्रा॒ग्निभ्यां॑ पितृ॒वन्नवी॑यो मन्धातृ॒वद॑ङ्गिर॒स्वद॑वाचि । त्रि॒धातु॑ना॒ शर्म॑णा पातम॒स्मान्व॒यं स्या॑म॒ पत॑यो रयी॒णाम् ॥
स्वर सहित पद पाठए॒व । इ॒न्द्रा॒ग्निऽभ्या॑म् । पि॒तृ॒ऽवत् नवी॑यः । म॒न्धा॒तृ॒ऽवत् । अ॒ङ्गि॒र॒स्वत् । अ॒वा॒चि॒ । त्रि॒ऽधातु॑ना । शर्म॑णा । पा॒त॒म् । अ॒स्मान् । व॒यम् । स्या॒म॒ । पत॑यः । र॒यी॒णाम् ॥
स्वर रहित मन्त्र
एवेन्द्राग्निभ्यां पितृवन्नवीयो मन्धातृवदङ्गिरस्वदवाचि । त्रिधातुना शर्मणा पातमस्मान्वयं स्याम पतयो रयीणाम् ॥
स्वर रहित पद पाठएव । इन्द्राग्निऽभ्याम् । पितृऽवत् नवीयः । मन्धातृऽवत् । अङ्गिरस्वत् । अवाचि । त्रिऽधातुना । शर्मणा । पातम् । अस्मान् । वयम् । स्याम । पतयः । रयीणाम् ॥ ८.४०.१२
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 40; मन्त्र » 12
अष्टक » 6; अध्याय » 3; वर्ग » 25; मन्त्र » 6
अष्टक » 6; अध्याय » 3; वर्ग » 25; मन्त्र » 6
भावार्थ - क्षात्रबल व ब्राह्मबल तसेच त्यांचे अधिष्ठाते राजा, विद्वान व सर्वस्वी परमैश्वर्यवान परमेश्वराला पितृस्थानी, बुद्धी व विचारशीलता प्रदान करणारा, प्राणधारक मानून त्यांच्या गुणांचे वर्णन करत त्यांना आपल्या अंत:करणात स्थापित करण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे. माणसाला दु:खरहित सुख याच प्रकारे स्तुतीनेच उपलब्ध होऊ शकते. ॥१२॥
टिप्पणी -
विशेष - या सूक्ताचे देवता इन्द्र व अग्नी आहेत. त्यांच्याच गुणांचे व कृत्यांचे वर्णन संपूर्ण सूक्तात केले गेलेले आहे.