ऋग्वेद - मण्डल 7/ सूक्त 100/ मन्त्र 6
किमित्ते॑ विष्णो परि॒चक्ष्यं॑ भू॒त्प्र यद्व॑व॒क्षे शि॑पिवि॒ष्टो अ॑स्मि । मा वर्पो॑ अ॒स्मदप॑ गूह ए॒तद्यद॒न्यरू॑पः समि॒थे ब॒भूथ॑ ॥
स्वर सहित पद पाठकिम् । इत् । ते॒ । वि॒ष्णो॒ इति॑ । प॒रि॒ऽचक्ष्य॑म् । भू॒त् । प्र । यत् । व॒व॒क्षे । शि॒पि॒ऽवि॒ष्टः । अ॒स्मि॒ । मा । वर्पः॑ । अ॒स्मत् । अप॑ । गू॒हः॒ । ए॒तत् । यत् । अ॒न्यऽरू॑पः । स॒मि॒थे । ब॒भूथ॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
किमित्ते विष्णो परिचक्ष्यं भूत्प्र यद्ववक्षे शिपिविष्टो अस्मि । मा वर्पो अस्मदप गूह एतद्यदन्यरूपः समिथे बभूथ ॥
स्वर रहित पद पाठकिम् । इत् । ते । विष्णो इति । परिऽचक्ष्यम् । भूत् । प्र । यत् । ववक्षे । शिपिऽविष्टः । अस्मि । मा । वर्पः । अस्मत् । अप । गूहः । एतत् । यत् । अन्यऽरूपः । समिथे । बभूथ ॥ ७.१००.६
ऋग्वेद - मण्डल » 7; सूक्त » 100; मन्त्र » 6
अष्टक » 5; अध्याय » 6; वर्ग » 25; मन्त्र » 6
अष्टक » 5; अध्याय » 6; वर्ग » 25; मन्त्र » 6
विषय - तेजोरूप परमेश्वर
पदार्थ -
पदार्थ- (ते) = तेरा (किम् इत्) = कौन-सा रूप (परिचक्ष्यं भूत्) = कथन योग्य है (यत्) = जिसको तू (ववक्षे) = स्वयं बता रहा है कि मैं (शिपिविष्टः अस्मि) = रश्मियों में प्रविष्ट, उनसे (घिरे) = सूर्य तुल्य तेजोमय हूँ। (अस्मत्) = हमसे अपने (एतत्) = उस तेजोमय (वर्पः) = रूप को (मा अप गूह) = मत छिपा। (यत्) = क्योंकि तू (समिथे) = मिलने पर (अन्यरूपः बभूथ) = दूसरे रूपों में प्रकट होता है।
भावार्थ - भावार्थ- वह परमेश्वर अपने तेजोमय रूप के द्वारा विश्व के समस्त पदार्थों में बसा हुआ है। संसार के जिस भी पदार्थ को देखो ऊपर से तो वे भिन्न-भिन्न नजर आएँगे किन्तु उन सबके अन्दर वही एक प्रभु अपने तेजोमय रूप में समाया हुआ है। प्रत्येक पदार्थ में उस तेजस्वी के तेज को ही देखा करो।
इस भाष्य को एडिट करें