यजुर्वेद - अध्याय 22/ मन्त्र 10
हिर॑ण्यपाणिमू॒तये॑ सवि॒तार॒मुप॑ह्वये। स चेत्ता॑ दे॒वता॑ प॒दम्॥१०॥
स्वर सहित पद पाठहिर॑ण्यपाणि॒मिति॒ हिर॑ण्यऽपाणिम्। ऊ॒तये॑। स॒वि॒तार॑म्। उप॑। ह्व॒ये॒। सः। चेत्ता॑। दे॒वता॑। प॒दम् ॥१० ॥
स्वर रहित मन्त्र
हिरण्यपाणिमूतये सवितारमुपह्वये । स चेत्ता देवता पदम् ॥
स्वर रहित पद पाठ
हिरण्यपाणिमिति हिरण्यऽपाणिम्। ऊतये। सवितारम्। उप। ह्वये। सः। चेत्ता। देवता। पदम्॥१०॥
विषय - हिरण्यपाणि सविता । आज्ञापक का स्वरूप।
भावार्थ -
( हिरण्यपाणिम् ) सुबर्ण को कंकण रूप में हाथों में रखने वाले, अथवा हिरण्य अर्थात् लोहे की बनी तलवार हाथ में रखने वाले, ऐश्वर्य के स्वामी, बलवान्, ( सवितारम् ) सबके आज्ञापक, वीर राजा को मैं (ऊतये ) रक्षा के लिये (उपह्वये) बुलाता हूँ । (सः) वह (चेत्ता) समस्त बातों का ज्ञाता सत्यासत्य का बतलाने वाला (देवता) साक्षात् देव, दाता और सर्वोच्च है । अथवा वह ( देवता पदम् ) समस्त विद्वानों का आश्रय है । परमेश्वर पक्ष में —सूर्यादि पदार्थों को वश करने 'हिरण्यपाणि' उस सविता सर्वोत्पादक, (चेत्ता) सर्वज्ञ, सत्यासत्य का ज्ञापक और ( पदम् ) परम प्राप्य (देवता) देव, प्रकाशक,सर्वप्रद है ।
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - १० – १४ सविता देवता । गायत्री । षड्जः ॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal