English
ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 174/ मन्त्र 4
ऋषिः - अभीवर्तः
देवता - राज्ञःस्तुतिः
छन्दः - पादनिचृदनुष्टुप्
स्वरः - गान्धारः
येनेन्द्रो॑ ह॒विषा॑ कृ॒त्व्यभ॑वद्द्यु॒म्न्यु॑त्त॒मः । इ॒दं तद॑क्रि देवा असप॒त्नः किला॑भुवम् ॥
स्वर सहित पद पाठयेन॑ । इन्द्रः॑ । ह॒विषा॑ । कृ॒त्वी । अभ॑वत् । द्यु॒म्नी । उ॒त्ऽत॒मः । इ॒दम् । तत् । अ॒क्रि॒ । दे॒वाः॒ । अ॒स॒प॒त्नः । किल॑ । अ॒भु॒व॒म् ॥
स्वर रहित मन्त्र
येनेन्द्रो हविषा कृत्व्यभवद्द्युम्न्युत्तमः । इदं तदक्रि देवा असपत्नः किलाभुवम् ॥
स्वर रहित पद पाठयेन । इन्द्रः । हविषा । कृत्वी । अभवत् । द्युम्नी । उत्ऽतमः । इदम् । तत् । अक्रि । देवाः । असपत्नः । किल । अभुवम् ॥ १०.१७४.४
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 174; मन्त्र » 4
अष्टक » 8; अध्याय » 8; वर्ग » 32; मन्त्र » 4
अष्टक » 8; अध्याय » 8; वर्ग » 32; मन्त्र » 4
पदार्थ -
(येन हविषा) जिस विषगन्धकयुक्त धूम से (कृत्वी) उस प्रयोग को करके (उत्तमः) श्रेष्ठ (द्युम्नी) यशस्वी और अन्नवान् स्वराष्ट्र में (अभवत्) हो जाता है (देवाः) विजयेच्छुक सैनिक (तत्-इदम्-अक्रि) उस इस हविर्मय प्रयोग को किया है (असपत्नः किल-अभुवम्) मैं निश्चय शत्रुरहित हो गया हूँ ॥४॥
भावार्थ - विषगन्धकयुक्त प्रयोग धुँआ देनेवाला बड़ा प्रभावकारी है, इस प्रयोग को करके राजा यशस्वी अन्न धन सम्पत्तिवाला बन जाता है और शत्रुरहित हो जाता है ॥४॥
इस भाष्य को एडिट करें