English
ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 31/ मन्त्र 5
इ॒यं सा भू॑या उ॒षसा॑मिव॒ क्षा यद्ध॑ क्षु॒मन्त॒: शव॑सा स॒माय॑न् । अ॒स्य स्तु॒तिं ज॑रि॒तुर्भिक्ष॑माणा॒ आ न॑: श॒ग्मास॒ उप॑ यन्तु॒ वाजा॑: ॥
स्वर सहित पद पाठइ॒यम् । सा । भू॒याः॒ । उ॒षसा॑म्ऽइव । क्षाः । यत् । ह॒ । क्षु॒ऽमन्तः॑ । शव॑सा । स॒म्ऽआय॑न् । अ॒स्य । स्तु॒तिम् । ज॒रि॒तुः । भिक्ष॑माणाः । आ । नः॒ । श॒ग्मासः॑ । उप॑ । य॒न्तु॒ । वाजाः॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
इयं सा भूया उषसामिव क्षा यद्ध क्षुमन्त: शवसा समायन् । अस्य स्तुतिं जरितुर्भिक्षमाणा आ न: शग्मास उप यन्तु वाजा: ॥
स्वर रहित पद पाठइयम् । सा । भूयाः । उषसाम्ऽइव । क्षाः । यत् । ह । क्षुऽमन्तः । शवसा । सम्ऽआयन् । अस्य । स्तुतिम् । जरितुः । भिक्षमाणाः । आ । नः । शग्मासः । उप । यन्तु । वाजाः ॥ १०.३१.५
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 31; मन्त्र » 5
अष्टक » 7; अध्याय » 7; वर्ग » 27; मन्त्र » 5
अष्टक » 7; अध्याय » 7; वर्ग » 27; मन्त्र » 5
विषय - सब ज्ञान वालों से ज्ञान प्राप्त करना।
भावार्थ -
(यत् ह) और जब (क्षुमन्तः) उत्तम उपदेश योग्य ज्ञान वाले, विद्वान् जन (शवसा) ज्ञान बल से युक्त होकर (सम् आयन्) संगत हों, प्राप्त हों, तब (उषसां क्षाः इव) प्रभात वेलाओं के आने पर जिस प्रकार भूमि प्रकट होती है और उनके सन्मुख होती है उसी प्रकार उन ज्ञान वालों के अभिमुख (इयं क्षाः भूयाः) यह भूमि-वासिनी प्रजा भी उनके समक्ष ज्ञान प्राप्त करने के लिये हो। और (अस्य जरितुः) इस अज्ञाननाशक उपदेष्टा के (स्तुतिं) उत्तम उपदेश को (भिक्षमाणाः) चाहते रहें और (शग्मासः) सुखप्रद (वाजाः) बल, अन्नादि ऐश्वर्य (नः आ उप यन्तु) हमें प्राप्त हों। इति सप्तविंशो वर्गः॥
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - कवष ऐलूष ऋषिः॥ विश्वे देवा देवताः॥ छन्द:-१, ८ निचृत् त्रिष्टुप्। २, ४,५, ७, ११ त्रिष्टुप्। ३, १० विराट् त्रिष्टुप्। ६ पादनिचृत् त्रिष्टुप्। ६ आर्ची स्वराट् त्रिष्टुप् ॥ एकादशर्चं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें