साइडबार
ऋग्वेद - मण्डल 2/ सूक्त 26/ मन्त्र 1
ऋ॒जुरिच्छंसो॑ वनवद्वनुष्य॒तो दे॑व॒यन्निददे॑वयन्तम॒भ्य॑सत्। सु॒प्रा॒वीरिद्व॑नवत्पृ॒त्सु दु॒ष्टरं॒ यज्वेदय॑ज्यो॒र्वि भ॑जाति॒ भोज॑नम्॥
स्वर सहित पद पाठऋ॒जुः । इत् । शंसः॑ । व॒न॒व॒त् । व॒नु॒ष्य॒तः । दे॒व॒यन् । इत् । अदे॑वऽयन्तम् । अ॒भि । अ॒स॒त् । सु॒प्र॒ऽअ॒वीः । इत् । व॒न॒व॒त् । पृ॒त्ऽसु । दु॒स्तर॑म् । यज्वा॑ । इत् । अयज्योः॑ । वि । भ॒जा॒ति॒ । भोज॑नम् ॥
स्वर रहित मन्त्र
ऋजुरिच्छंसो वनवद्वनुष्यतो देवयन्निददेवयन्तमभ्यसत्। सुप्रावीरिद्वनवत्पृत्सु दुष्टरं यज्वेदयज्योर्वि भजाति भोजनम्॥
स्वर रहित पद पाठऋजुः। इत्। शंसः। वनवत्। वनुष्यतः। देवयन्। इत्। अदेवऽयन्तम्। अभि। असत्। सुप्रऽअवीः। इत्। वनवत्। पृत्ऽसु। दुस्तरम्। यज्वा। इत्। अयज्योः। वि। भजाति। भोजनम्॥
ऋग्वेद - मण्डल » 2; सूक्त » 26; मन्त्र » 1
अष्टक » 2; अध्याय » 7; वर्ग » 5; मन्त्र » 1
अष्टक » 2; अध्याय » 7; वर्ग » 5; मन्त्र » 1
विषय - विद्वान् और वीर तथा प्रभु का वर्णन ।
भावार्थ -
( ऋजुः ) सरल, सब कार्यों के साधन करने में कुशल, कर्मण्य ( शंसः ) उत्तम उपदेष्टा पुरुष ( वनुष्यतः ) कार्य नाश करने वालों को ( वनवत् ) विनाश करे या वह ( वनुष्यतः वनवत् अभि असत् ) कार्य के नाशक विघ्नों को अन्धकार की किरणों के समान या, वन को कुठार के समान दूर करे । अथवा ( शंसः वनुष्यतः वनवत् ) उपदेष्टा पुरुष ज्ञान के याचक विद्यार्थियों को विद्या प्रदान करे। ( देवयन् ) देवों विद्वानों और देवतुल्य उत्तम गुणों का इच्छुक ( अदेवयन्तम् ) उससे विपरीत उत्तम गुणों के विरोधों को भी ( अभि असत् ) तिरस्कार करे। ( सुप्रावीः ) उत्तम रक्षक ( पृत्सु ) संग्रामों में भी ( दुस्तरं ) से दुःख विजय करने योग्य कठिन शत्रु को ( वनवत् ) विनाश करे। और ( यज्वा इत् ) यज्ञशील, दान और सत्संगशील पुरुष (अयज्योः) अदानी असंगति के योग्य कुसङ्गी पुरुष के (भोजनं) भोग्य ऐश्वर्य को (वि भजाति) विविध रूपों में विभक्त कर दे ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - गृत्समद ऋषिः॥ ब्रह्मणस्पतिर्देवता॥ छन्दः- १, ३ जगती । २, ४ निचृज्जगती॥ चतुर्ऋचं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें