Loading...
ऋग्वेद मण्डल - 5 के सूक्त 11 के मन्त्र
मण्डल के आधार पर मन्त्र चुनें
अष्टक के आधार पर मन्त्र चुनें
  • ऋग्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • ऋग्वेद - मण्डल 5/ सूक्त 11/ मन्त्र 1
    ऋषिः - सुतम्भर आत्रेयः देवता - अग्निः छन्दः - निचृज्जगती स्वरः - निषादः

    जन॑स्य गो॒पा अ॑जनिष्ट॒ जागृ॑विर॒ग्निः सु॒दक्षः॑ सुवि॒ताय॒ नव्य॑से। घृ॒तप्र॑तीको बृह॒ता दि॑वि॒स्पृशा॑ द्यु॒मद्वि भा॑ति भर॒तेभ्यः॒ शुचिः॑ ॥१॥

    स्वर सहित पद पाठ

    जन॑स्य । गो॒पाः । अ॒ज॒नि॒ष्ट॒ । जागृ॑विः । अ॒ग्निः । सु॒ऽदक्षः॑ । सु॒वि॒ताय॑ । नव्य॑से । घृ॒तऽप्र॑तीकः । बृ॒ह॒ता । दि॒वि॒ऽस्पृशा॑ । द्यु॒ऽमत् । वि । भा॒ति॒ । भ॒र॒तेभ्यः॑ । शुचिः॑ ॥


    स्वर रहित मन्त्र

    जनस्य गोपा अजनिष्ट जागृविरग्निः सुदक्षः सुविताय नव्यसे। घृतप्रतीको बृहता दिविस्पृशा द्युमद्वि भाति भरतेभ्यः शुचिः ॥१॥

    स्वर रहित पद पाठ

    जनस्य। गोपाः। अजनिष्ट। जागृविः। अग्निः। सुऽदक्षः। सुविताय। नव्यसे। घृतऽप्रतीकः। बृहता। दिविऽस्पृशा। द्युऽमत्। वि। भाति। भरतेभ्यः। शुचिः ॥१॥

    ऋग्वेद - मण्डल » 5; सूक्त » 11; मन्त्र » 1
    अष्टक » 4; अध्याय » 1; वर्ग » 3; मन्त्र » 1

    भावार्थ -
    भा०-जिस प्रकार ( अग्निः सुदक्षः ) आग अच्छी जलाने में समर्थ, ( जनस्य गोपाः ) मनुष्य का रक्षक, ( सुविताय ) सुख से मार्ग गमन में सहायक (घृत-प्रतीकः ) घृत से उज्ज्वल या तेज से प्रतीत होने वाला, ( दिवि-स्पृशा बृहता द्युमत् शुचिः) प्रकाशप्रद बड़े तेज से चमकने वाला, पवित्रकारक होकर (वि भाति ) चमकता है उसी प्रकार ( सु-दक्षः) उत्तम क्रियाकुशल (अग्निः ) तेजस्वी, अग्रणी पुरुष भी ( जनस्य गोपाः ) सर्व साधारण प्रजा जन का पालक, रक्षक ( जागृविः ) जागरणशील, सावधान (अजनिष्ट) हो । वह ( नव्यसे ) स्तुत्य पद प्राप्त करने और ( सुविताय ) सुख से मार्ग पर गमन करने के लिये सहायक हो । वह ( घृत-प्रतीकः ) तेज से युक्त मुख वाला ( दिवि-स्पृशा ) ज्ञानप्रकाश के आश्रय पर सूक्ष्मतत्व तक पहुंचने वाले ( बृहता ) बड़े भारी सामर्थ्य से गगनस्पर्शी तेज से सूर्य के समान ( शुचिः ) स्वयं शुद्ध पवित्र चित्त होकर ( भरतेभ्यः ) अपने पालक पोषक मनुष्यों के हित के लिये ( विभाति) विविध प्रकार से विराजे ।

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - सुतम्भर आत्रेय ऋषिः ॥ अग्निर्देवता ॥ छन्द:-१, ३, ५ निचृज्जगती ४, ६ विराड्जगती ॥ षडृर्चं सूक्तम् ॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top