ऋग्वेद - मण्डल 5/ सूक्त 87/ मन्त्र 2
ऋषिः - अत्रिः
देवता - इन्द्राग्नी
छन्दः - विराट्पूर्वानुष्टुप्
स्वरः - गान्धारः
प्र ये जा॒ता म॑हि॒ना ये च॒ नु स्व॒यं प्र वि॒द्मना॑ ब्रु॒वत॑ एव॒याम॑रुत्। क्रत्वा॒ तद्वो॑ मरुतो॒ नाधृषे॒ शवो॑ दा॒ना म॒ह्ना तदे॑षा॒मधृ॑ष्टासो॒ नाद्र॑यः ॥२॥
स्वर सहित पद पाठप्र । ये । जा॒ताः । म॒हि॒ना । ये । च॒ । नु । स्व॒यम् । प्र । वि॒द्मना॑ । ब्रु॒वते॑ । ए॒व॒याम॑रुत् । क्रत्वा॑ । तत् । वः॒ । म॒रु॒तः॒ । न । आ॒ऽधृषे॑ । शवः॑ । दा॒ना । म॒ह्ना । तत् । ए॒षा॒म् । अधृ॑ष्टासः । न । अद्र॑यः ॥
स्वर रहित मन्त्र
प्र ये जाता महिना ये च नु स्वयं प्र विद्मना ब्रुवत एवयामरुत्। क्रत्वा तद्वो मरुतो नाधृषे शवो दाना मह्ना तदेषामधृष्टासो नाद्रयः ॥२॥
स्वर रहित पद पाठप्र। ये। जाताः। महिना। ये। च। नु। स्वयम्। प्र। विद्मना। ब्रुवते। एवयामरुत्। क्रत्वा। तत्। वः। मरुतः। न। आऽधृषे। शवः। दाना। मह्ना। तत्। एषाम्। अधृष्टासः। न। अद्रयः ॥२॥
ऋग्वेद - मण्डल » 5; सूक्त » 87; मन्त्र » 2
अष्टक » 4; अध्याय » 4; वर्ग » 33; मन्त्र » 2
अष्टक » 4; अध्याय » 4; वर्ग » 33; मन्त्र » 2
विषय - मरुद् गण । मनुष्यों को कर्त्तव्यों का उपदेश । मरुत्वान् प्रभु का वर्णन । उत्तमों का आदर सत्संग और गुरु जनों से ज्ञानप्राप्ति का उपदेश ।
भावार्थ -
भा०-हे ( मरुतः ) वीर वा विद्वान् पुरुषो ! ( ये ) जो आप लोग (महिना विद्मना जातः) बड़े भारी ज्ञान सामर्थ्य से प्रसिद्ध हैं और (ये च नु स्वयं विद्मना क्रत्वा प्र ब्रुवते ) जो स्वयं अपने ज्ञान बल से और कर्म द्वारा भी अन्यों को उत्तम उपदेश करते हैं ( तत् वः ) उन आप लोगों के ( शवः ) बल को ( एवयामरुत् ) मार्गों वा यान साधनों से जाने वाला मैं सामान्य मनुष्य कभी ( न आधृषे ) तिरस्कार नः करूं । हे सामान्य जनो ! आप लोग भी ( एषाम् ) इन आपके ( मह्ना दाना ) बड़े भारी विद्यादि दान से ( शवः ) सदा ज्ञान प्राप्त करके ( अधृष्टासः ) कभी भी ढीठ, न रहकर विनीत ( अद्वयः) मेघ के समान: विनम्र होकर अन्यों को धन, ज्ञान आदि देने वाले होवो ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - एवयामरुद्रात्रेय ऋषिः । मरुतो देवताः ॥ छन्द:- १ अति जगती । २, ८ स्वराड् जगती। ३, ६, ७ भुरिग् जगती । ४ निचृज्जगती । ५, ९ विराड् जगती॥ नवर्चं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें