English
अथर्ववेद - काण्ड 3/ सूक्त 12/ मन्त्र 6
सूक्त - ब्रह्मा
देवता - शाला, वास्तोष्पतिः
छन्दः - त्रिष्टुप्
सूक्तम् - शालनिर्माण सूक्त
ऋ॒तेन॒ स्थूणा॒मधि॑ रोह वंशो॒ग्रो वि॒राज॒न्नप॑ वृङ्क्ष्व॒ शत्रू॑न्। मा ते॑ रिषन्नुपस॒त्तारो॑ गृ॒हाणां॑ शाले श॒तं जी॑वेम श॒रदः॒ सर्व॑वीराः ॥
स्वर सहित पद पाठऋ॒तेन॑ । स्थूणा॑म् । अधि॑ । रो॒ह॒ । वं॒श॒ । उ॒ग्र: । वि॒ऽराज॑न् । अप॑ । वृ॒ङ्क्ष्व॒ । शत्रू॑न् । मा । ते॒ । रि॒ष॒न् । उ॒प॒ऽस॒त्तार॑: । गृ॒हाणा॑म् । शा॒ले॒ । श॒तम् । जी॒वे॒म॒ । श॒रद॑: । सर्व॑ऽवीरा: ॥१२.६॥
स्वर रहित मन्त्र
ऋतेन स्थूणामधि रोह वंशोग्रो विराजन्नप वृङ्क्ष्व शत्रून्। मा ते रिषन्नुपसत्तारो गृहाणां शाले शतं जीवेम शरदः सर्ववीराः ॥
स्वर रहित पद पाठऋतेन । स्थूणाम् । अधि । रोह । वंश । उग्र: । विऽराजन् । अप । वृङ्क्ष्व । शत्रून् । मा । ते । रिषन् । उपऽसत्तार: । गृहाणाम् । शाले । शतम् । जीवेम । शरद: । सर्वऽवीरा: ॥१२.६॥
अथर्ववेद - काण्ड » 3; सूक्त » 12; मन्त्र » 6
विषय - बड़े २ भवन बनाने का उपदेश ।
भावार्थ -
वंश को ध्वजा के समान उन्नत रखने का उपदेश करते हैं । (वंश) ध्वजादण्ड के समान हे वंश ! जिस प्रकार ध्वजादण्ड अपने बल से विशाल शाला के स्थूल स्तम्भ के आगे चढ़ाया जाता है, उसी प्रकार (उग्रः) तू बलवान् होकर (ऋतेन) सत्य के बल से (स्थूणाम्) दृढ़ आधारस्तम्भ पर (अधि रोह) खड़ा रह और (विराजन्) विशेष प्रकार से शोभा देकर (शत्रून्) अत्रुओं को (वृङ्क्ष्व) निवारण कर। हे शाले ! (ते) तेरे भीतर (गृहाणाम् उपसत्तारः) गृहों को बसाने वाले या गृहों, कमरों में बैठने वाले (मा रिषन्) क्लेश को प्राप्त न हों और हम (सर्ववीराः) सब पुत्रों सहित (शतं जीवेम) सौ वर्षो तक जीवन व्यतीत करें ।
टिप्पणी -
(प्र०) ‘स्थूणाऽधि’, (तृ० च०) सत्तारोत्र विराजां जीवाम् शरदश्शतानि’ इति पैप्प० सं० । ‘उपसत्तारः शाले-सुवीराः’ इति ह्विटनिकामितः पाठः । ‘मा ते ऋषन्’ इति सायणसम्मतः पाठ।
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - ब्रह्मा ऋषिः । वास्तोष्पतीयम् शालासूक्तम् । वास्तोष्पतिः शाला च देवते । १,४,५ त्रिष्टुभः । २ विराड् जगती । ३ बृहती । ६ शक्वरीगर्भा जगती । ७ आर्षी अनुष्टुप् । ८ भुरिग् । ९ अनुष्टुप् । नवर्चं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें