English
साइडबार
ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 48/ मन्त्र 1
ऋषिः - इन्द्रो वैकुण्ठः
देवता - इन्द्रो वैकुण्ठः
छन्दः - पादनिचृज्ज्गती
स्वरः - निषादः
अ॒हं भु॑वं॒ वसु॑नः पू॒र्व्यस्पति॑र॒हं धना॑नि॒ सं ज॑यामि॒ शश्व॑तः । मां ह॑वन्ते पि॒तरं॒ न ज॒न्तवो॒ऽहं दा॒शुषे॒ वि भ॑जामि॒ भोज॑नम् ॥
स्वर सहित पद पाठअ॒हम् । भु॒व॒म् । वसु॑नः । पू॒र्व्यः । पतिः॑ । अ॒हम् । धना॑नि । सम् । ज॒जा॒मि॒ । शश्व॑तः । माम् । ह॒व॒न्ते॒ । पि॒तर॑म् । न । ज॒न्तवः॑ । अ॒हम् । दा॒शुषे॑ । वि । भ॒जा॒मि॒ । भोज॑नम् ॥
स्वर रहित मन्त्र
अहं भुवं वसुनः पूर्व्यस्पतिरहं धनानि सं जयामि शश्वतः । मां हवन्ते पितरं न जन्तवोऽहं दाशुषे वि भजामि भोजनम् ॥
स्वर रहित पद पाठअहम् । भुवम् । वसुनः । पूर्व्यः । पतिः । अहम् । धनानि । सम् । जजामि । शश्वतः । माम् । हवन्ते । पितरम् । न । जन्तवः । अहम् । दाशुषे । वि । भजामि । भोजनम् ॥ १०.४८.१
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 48; मन्त्र » 1
अष्टक » 8; अध्याय » 1; वर्ग » 5; मन्त्र » 1
अष्टक » 8; अध्याय » 1; वर्ग » 5; मन्त्र » 1
পদার্থ -
অহং ভুবং বসুনঃ পূর্ব্যস্পতিরহং ধনানি সংজয়ামি শশ্বতঃ।
মাং হবন্তে পিতরং ন জন্তবোহং দাশুষে বিভজামি ভোজনম্।।৩৬।।
(ঋগ্বেদ ১০।৪৮।১)
পদার্থঃ (অহম্) আমি (বসুনঃ) ধনের (পূর্ব্যঃ পতিঃ) মুখ্য স্বামী (ভুবম্) হয়ে থাকি, (অহম্ শশ্বতঃ ধনানি) আমি সনাতন ধনকে (সংজয়ামি) উত্তম রীতিতে প্রদান করে থাকি। (জন্তবঃ) সকল মনুষ্য (পিতরং ন) পিতার ন্যায় (মাং হবন্তে) আমাকে [আধ্যাত্মিক ও আধিভৌতিক] ধন প্রাপ্তির জন্য আহ্বান করে। (অহং দাশুষে) আমি দানশীল ব্যক্তিদের জন্য (ভোজনম্ বিভজামি) রেখেছি অনেক প্রকারের ধন এবং ভোজনাদি সুন্দর সকল সৌভাগ্য।
ভাবার্থ -
ভাবার্থঃ পরমদয়ালু পরমাত্মা মনুষ্যকে বেদ দ্বারা উপদেশ প্রদান করছেন- হে আমার সন্তানগণ! আমিই সকল ধনের স্বামী, আমার অধীনই সকল পদার্থ। যেরূপে বালক নিজ পিতার কাছে কিছু চেয়ে থাকে, সেইরূপেই সকল মনুষ্য আমার কাছে চেয়ে থাকে। সবকিছুর দাতা আমি। কিন্তু যে ব্যক্তি অসহায়ের প্রতি দানশীল, তাকে আমি বিশেষভাবে পুরস্কৃত করি। কেননা সেই দাতা সর্বদা উত্তম কর্মেই তার সম্পদের ব্যয় করেন।।৩৬।।
इस भाष्य को एडिट करें