English
साइडबार
ऋग्वेद मण्डल - 2 के सूक्त 12 के मन्त्र
मण्डल के आधार पर मन्त्र चुनें
अष्टक के आधार पर मन्त्र चुनें
ऋग्वेद - मण्डल 2/ सूक्त 12/ मन्त्र 9
ऋषिः - गृत्समदः शौनकः
देवता - इन्द्र:
छन्दः - भुरिक्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
यस्मा॒न्न ऋ॒ते वि॒जय॑न्ते॒ जना॑सो॒ यं युध्य॑माना॒ अव॑से॒ हव॑न्ते। यो विश्व॑स्य प्रति॒मानं॑ ब॒भूव॒ यो अ॑च्युत॒च्युत्स ज॑नास॒ इन्द्रः॑॥
स्वर सहित पद पाठयस्मा॑त् । न । ऋ॒ते । वि॒ऽजय॑न्ते । जना॑सः । यम् । युध्य॑मानाः । अव॑से । हव॑न्ते । यः । विश्व॑स्य । प्र॒ति॒ऽमान॑म् । ब॒भूव॑ । यः । अ॒च्यु॒त॒ऽच्युत् । सः । ज॒ना॒सः॒ । इन्द्रः॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
यस्मान्न ऋते विजयन्ते जनासो यं युध्यमाना अवसे हवन्ते। यो विश्वस्य प्रतिमानं बभूव यो अच्युतच्युत्स जनास इन्द्रः॥
स्वर रहित पद पाठयस्मात्। न। ऋते। विऽजयन्ते। जनासः। यम्। युध्यमानाः। अवसे। हवन्ते। यः। विश्वस्य। प्रतिऽमानम्। बभूव। यः। अच्युतऽच्युत्। सः। जनासः। इन्द्रः॥
ऋग्वेद - मण्डल » 2; सूक्त » 12; मन्त्र » 9
अष्टक » 2; अध्याय » 6; वर्ग » 8; मन्त्र » 4
अष्टक » 2; अध्याय » 6; वर्ग » 8; मन्त्र » 4
পদার্থ -
যস্মান্ন ঋতে বিজয়ন্তে জনাসো যং যুদ্ধয়মানা অবসে হবন্তে।
যো বিশ্বস্য প্রতিমানং বভূব যো অচ্যুত চ্যুৎ স জনাস ইন্দ্রঃ।।৪৬।।
(ঋগ্বেদ ২।১২।৯)
পদার্থঃ হে পরমাত্মা! (যস্মাৎ ঋতে) যেই তোমার কৃপা ব্যতীত (জনাসঃ) মনুষ্য (ন বিজয়ন্তে) বিজয় প্রাপ্ত হয় না, (যুদ্ধয়মানাঃ) যুদ্ধকালীন সময়ে (অবসে) নিজেকে রক্ষার জন্য (যম্ হবন্তে) যে তোমার প্রার্থনা লোকে করে, (যঃ) যে পরমাত্মা (বিশ্বস্য) সকল জগতের (প্রতিমানম্ বভূব) প্রত্যক্ষ পরিমাপকারী, (যো অচ্যুত চ্যুৎ) যে পরমেশ্বর নিজে অপতনশীল হয়েও অসতের পতনকারী হন; (জনাসঃ) হে মনুষ্য! (স ইন্দ্রঃ) তিনিই সর্বশক্তিমান ইন্দ্র।
ভাবার্থ -
ভাবার্থঃ যেই পরমেশ্বরের কৃপা ব্যতীত মনুষ্য কখনো বিজয় প্রাপ্ত হতে পারে না। কাম ক্রোধ অভ্যন্তরীণ শত্রুর সাথে এবং বাইরের শত্রুর সাথে যুদ্ধকালীন রক্ষার জন্য যাঁর প্রার্থনা সকল মনুষ্য করে থাকে। যে পরমেশ্বর নিজে অটল হয়েও অসত্যের পতনকারী, হে মনুষ্য! সেই সর্বশক্তিমান জগদীশ্বরকেই ইন্দ্র বলে তোমরা জেনো।।৪৬।।
इस भाष्य को एडिट करें