सपदार्थान्वयः - योवसो:=वसुर्यज्ञःशतधारंपवित्रमसि=शतधाशुद्धिकारकोऽस्ति (शतधारम् =बहुविधमसंख्यातंविश्वंधरतीतितं, पवित्रम्=शुद्धिकारकंकर्म), सहस्रधारंपवित्रमसि=सुखदोऽस्ति (सहस्रधारम्=बहुविधंब्रह्माण्डंधरतीतितंयज्ञं, पवित्रम्=शुद्धिनिमित्तम्), त्वा=तं,तंयज्ञंसवितासर्वेषांवसूनामग्निपृथिव्यादीनांत्रयस्त्रिंशतोदेवानांप्रसवितादेवःस्वयंप्रकाशस्वरूपःपरमेश्वरःपुनातुपवित्रीकरोतु। हेजगदीश्वर ! भवान्तेनास्माभिरनुष्ठितेनपवित्रेणपवित्रनिमित्तेनवेदविज्ञानकर्मणाशतधारेणबहुविद्याधारकेणपरमेश्वरेणवेदेनवासुप्वा=यज्ञेनसुष्ठुतयापुनातिपवित्रहेतुर्वातेनअस्मान्पुनातुपवित्रीकरोतु। हेविद्वन्, जिज्ञासोवा! त्वंकांकांकां (वाचं) वाचमधुक्षः=प्रपूरयसि, वाप्रपूरयितुमिच्छसिदोग्धुमिच्छसीतिप्रश्नः।।१।३॥

पदार्थः -

(वसोः) वसुर्यज्ञः (पवित्रम्) शुद्धिकारकंकर्म (असि) अस्ति।अत्रसर्वत्रपुरुषव्यत्ययः (शतधारम्) शतंबहुविधमसंख्यातंविश्वंधरतीतितम्।शतमितिबहुनामसुपठितम्॥निघं०३।१॥ (वसोः) वसुर्यज्ञः (पवित्रम्) शुद्धिनिमित्तम् (असि) अस्ति (सहस्रधारम्) बहुविधंब्रह्माण्डंधरतीतितंयज्ञम्।सहस्रमितिबहुनामसुपठितम्॥निघं०।३।१॥ (देवः) स्वयंप्रकाशस्वरूपःपरमेश्वरः (त्वा) तंयज्ञम् (सविता) सर्वेषांवसूनामग्निपृथिव्यादीनांत्रयस्त्रिंशतोदेवानांप्रसविता।सवितावैदेवानांप्रसविता।।श०१।१।२।१७॥ (पुनातु) पवित्रीकरोतु (वसोः) पूर्वोक्तोयज्ञः (पवित्रेण) पवित्रनिमित्तेनवेदविज्ञानकर्मणा (शतधारेण) बहुविद्याधारकेणपरमेश्वरेणवेदेनवा (सुप्वा) सुष्ठुतयापुनातिपवित्रहेतुर्वातेन (काम्) कांकांवाचं (अधुक्षः) दोग्धुमिच्छसीतिप्रश्नः।अत्रलडर्थेलुङ्॥अयंमंत्रःश०१।७।१।१४-१७व्याख्यातः॥३॥

भावार्थः -

[हेजगदीश्वर! भवान्तेनास्माभिरनुष्ठितेनपवित्रेण शतधारेणसुप्वा=यज्ञेनास्मान्पुनातु]

येमनुष्याःपूर्वोक्तंयज्ञमनुष्ठायपवित्राभवन्तितान्जगदीश्वरोबहुविधेनविज्ञानेनसहवर्तमानान्कृत्वैतेभ्योबहुविधंसुखंददाति।परन्तु--येक्रियावन्तःपरोपकारिणःसन्तितेसुखमाप्नुवन्ति, नेतरेऽलसाः।

[कामधुक्षः]

अत्रकामधुक्षइतिप्रश्नोऽस्ति॥१॥३॥

विशेषः - परमेष्ठीप्रजापतिः। सविता=ईश्वरः॥ भुरिग्जगती। निषादः॥