सपदार्थान्वयः -

अग्निः=ईश्वरोजगदीश्वरो ये मनुष्या रूपाणि अन्तःस्थानि ज्ञानमध्ये यादृशानि ज्ञानानि सन्ति तानि प्रतिमुञ्चमाना मुञ्चन्त आभिमुख्यं ये प्रतीत मुञ्चन्ते=त्यजन्ति ते असुरा धर्माऽच्छादकाः सन्तो वर्त्तमानाः स्वधया पृथिव्या सह चरन्ति वर्त्तन्ते,

ये स्वार्थासाधनतत्पराः च परापुरः परागतानि स्वसुखार्थान्यधर्मकार्याणि पिपुरति ते निपुरो निकृष्टान् दुष्टस्वभावान् पिपुरति=पूरयन्ति ते सन्तोऽन्यायेन परपदार्थान् भरन्ति=धरन्ति अन्यायेन परपदार्थान् धरन्ति, तान् दुष्टान् अस्मात् प्रत्यक्षात् लोकात् स्थानादस्मद्दर्शनाद्वा प्र+णुदाति-दूरीकरोतु ॥ २। ३० ॥

पदार्थः -

(ये) मनुष्याः (रूपाणि) अन्तःस्थानि ज्ञानमध्ये यादृशानि ज्ञानानि सन्ति (प्रतिमुञ्चमानाः) मुञ्चन्त आभिमुख्यं ये प्रतीतं मुञ्चन्ते त्यजन्ति ते (असुराः) धर्माच्छादकाः (सन्तः) वर्त्तमानाः (स्वधया) पृथिव्या सह । स्वधे इति द्यावापृथिव्योर्नामसु पठितम् ॥ निघं० ३ । ३० ॥ (चरन्ति) वर्त्तन्ते (परापुरः) परागतानि स्वसुखार्थान्यधर्मकार्याणि पिपुरति ते (निपुरः) निकृष्टान् दुष्टस्वभावान् पिपुरति पूरयन्ति ते । अत्रोभयत्र क्विप् (ये) स्वार्थसाधनतत्पराः (भरन्ति) अन्यायेन परपदार्थान् धरन्ति (अग्निः) जगदीश्वरः । युष्मत्ततक्षुष्वन्तः पादम् ॥ अ० ८ । ३ । १०३ ॥ अनेन मूर्धन्यादेशः (तान्) दुष्टान् (लोकात्) स्थानादस्मद्दर्शनाद्वा (प्रणुदाति) दूरीकरोतु (अस्मात्) प्रत्यक्षात् ॥ अयं मंत्रः श० २।४।२।१५ व्याख्यातः ॥ ३० ॥

भावार्थः -

[ये रूपाणि प्रतिमुञ्चमाना असुराः सन्तः स्वधया चरन्ति,....ये......अन्यायेन परपदार्थान भरन्ति=धरन्ति]

ये दुष्टा मनुष्या मनोदेहवाग्भिर्मिथ्या चरित्वा पृथिव्यामन्यायेन प्राणिनः पीडयित्वा स्वसुखाय परपदार्थान् सञ्चिन्वन्ति ।

[अग्निः= ईश्वरो.....तान्स्माल्लोका अणुदाति=दूरीकरोतु]

ईश्वरस्तान् दुःखयुक्तान् मनुष्येतरनीचशरीरधारिणः कृत्वा येषु पापफलानि भुक्त्वा देहधारणे योग्यान् करोति ।

                        [तात्पर्यमाह--]

अतो मनुष्यैरीदृशेभ्यो मनुष्येभ्यः पापकर्मभ्यो वा पृथक् स्थित्वा सदैव धर्म एक सेवनीय इति ॥२। ३० ॥

भावार्थ पदार्थः -

असुरा:=दुष्टा मनुष्याः। भरन्ति=संचिन्वन्ति ।

विशेषः -

वामदेवः । अग्निः=ईश्वरः ॥ भूरिक् पंक्तिः। पंचमः ॥