English
ऋग्वेद - मण्डल 7/ सूक्त 104/ मन्त्र 1
ऋषिः - वसिष्ठः
देवता - इन्द्रासोमौ रक्षोहणी
छन्दः - विराड्जगती
स्वरः - निषादः
इन्द्रा॑सोमा॒ तप॑तं॒ रक्ष॑ उ॒ब्जतं॒ न्य॑र्पयतं वृषणा तमो॒वृध॑: । परा॑ शृणीतम॒चितो॒ न्यो॑षतं ह॒तं नु॒देथां॒ नि शि॑शीतम॒त्रिण॑: ॥
स्वर सहित पद पाठइन्द्रा॑सोमा । तप॑तम् । रक्षः॑ । उ॒ब्जत॑म् । नि । अ॒र्प॒य॒त॒म् । वृ॒ष॒णा॒ । त॒मः॒ऽवृधः॑ । परा॑ । शृ॒णी॒त॒म् । अ॒चितः॑ । नि । ओ॒ष॒त॒म् । ह॒तम् । नु॒देथा॑म् । नि । शि॒शी॒त॒म् । अ॒त्रिणः॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
इन्द्रासोमा तपतं रक्ष उब्जतं न्यर्पयतं वृषणा तमोवृध: । परा शृणीतमचितो न्योषतं हतं नुदेथां नि शिशीतमत्रिण: ॥
स्वर रहित पद पाठइन्द्रासोमा । तपतम् । रक्षः । उब्जतम् । नि । अर्पयतम् । वृषणा । तमःऽवृधः । परा । शृणीतम् । अचितः । नि । ओषतम् । हतम् । नुदेथाम् । नि । शिशीतम् । अत्रिणः ॥ ७.१०४.१
ऋग्वेद - मण्डल » 7; सूक्त » 104; मन्त्र » 1
अष्टक » 5; अध्याय » 7; वर्ग » 5; मन्त्र » 1
अष्टक » 5; अध्याय » 7; वर्ग » 5; मन्त्र » 1
भावार्थ - हे परमात्मा! जे राक्षसीवृत्तीने प्रजेत अनाचार पसरवतात त्यांचा तू नाश कर. येथे राक्षस ही जाती नाही तर ज्यांच्यामुळे प्रजेत शांती व न्यायनियमाचा भंग होतो, त्यांचेच नाव राक्षस आहे. तात्पर्य हे, की परमात्म्याने जीवांना प्रार्थनेद्वारे ही गोष्ट प्रकट केलेली आहे, की दुष्ट दस्यूंचा नाश करण्याचा भाव तुम्ही आपल्या हृदयात उत्पन्न करा. जेव्हा तुमच्या शुद्ध हृदयाने तुमच्या हृदयात हा प्रबल प्रवाह उत्पन्न होईल तेव्हा पापकरूपी दस्यूदल त्यात अवश्य वाहून जाईल. या मंत्रात परमेश्वराने शीला (चरित्र)द्वारे अनाचार दूर करण्याचा उपदेश केलेला आहे. जे लोक सुशीलता इत्यादी दिव्यगुणसंपन्न आहेत तेच ‘देवता’ व जे लोक सुशीलतारहित केवळ अन्यायाने आपली प्राणयात्रा करतात अर्थात ‘असुषु रमन्ते येते असुरा:’ जे लोक केवळ प्राणांचे रक्षण करण्यात रत असतात त्यांना येथे ‘असुर’ म्हटलेले आहे. असेच सर्वत्र समजले पाहिजे. ॥१॥
इस भाष्य को एडिट करें