ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 30/ मन्त्र 1
ऋषिः - कवष ऐलूषः
देवता - आप अपान्नपाद्वा
छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
प्र दे॑व॒त्रा ब्रह्म॑णे गा॒तुरे॑त्व॒पो अच्छा॒ मन॑सो॒ न प्रयु॑क्ति । म॒हीं मि॒त्रस्य॒ वरु॑णस्य धा॒सिं पृ॑थु॒ज्रय॑से रीरधा सुवृ॒क्तिम् ॥
स्वर सहित पद पाठप्र । दे॒व॒ऽत्रा । ब्रह्म॑णे । गा॒तुः । ए॒तु॒ । अ॒पः । अच्छ॑ । मन॑सः । न । प्रऽयु॑क्ति । म॒हीम् । मि॒त्रस्य॑ । वरु॑णस्य । धा॒सिम् । पृ॒थु॒ऽज्रय॑से । री॒र॒ध॒ । सु॒ऽवृ॒क्तिम् ॥
स्वर रहित मन्त्र
प्र देवत्रा ब्रह्मणे गातुरेत्वपो अच्छा मनसो न प्रयुक्ति । महीं मित्रस्य वरुणस्य धासिं पृथुज्रयसे रीरधा सुवृक्तिम् ॥
स्वर रहित पद पाठप्र । देवऽत्रा । ब्रह्मणे । गातुः । एतु । अपः । अच्छ । मनसः । न । प्रऽयुक्ति । महीम् । मित्रस्य । वरुणस्य । धासिम् । पृथुऽज्रयसे । रीरध । सुऽवृक्तिम् ॥ १०.३०.१
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 30; मन्त्र » 1
अष्टक » 7; अध्याय » 7; वर्ग » 24; मन्त्र » 1
अष्टक » 7; अध्याय » 7; वर्ग » 24; मन्त्र » 1
विषय - आपः, अपां नपात्। प्रभु वाणी की कामना, उससे महान् ऐश्वर्य की याचना।
भावार्थ -
(मनसः प्रयुक्ति न) मन के उत्तम योग के समान (ब्रह्मणे गातुः) ‘ब्रह्म’ ब्राह्मण वा परमेश्वर की वाणी, (अपः) आप्त प्रजाजनों को (देव-त्रा) विद्वान् अभिलाषी जनों द्वारा, (अच्छ प्र एतु) साक्षात् अच्छी प्रकार आवे, प्राप्त हो। (मित्रस्य वरुणस्य) सर्वस्नेही सर्वदुःखवारक प्रभु की (सुवृक्तिम् महीं धासिं) सुखप्रद, महती, पूज्य अन्नवत् धारक-पोषक शक्ति को (पृथुज्रयसे) बड़े बलशाली के लिये हा (रीरधः) अपने वश कर। मित्रतापूर्वक दिये प्रभु के अन्नादि ऐश्वर्य का प्रयोग उसी के सत्कार्य में कर।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - कवष ऐलूष ऋषिः॥ देवताः- आप अपान्नपाद्वा ॥ छन्दः— १, ३, ९, ११, १२, १५ निचृत् त्रिष्टुप्। २, ४, ६, ८, १४ विराट् त्रिष्टुप्। ५, ७, १०, १३ त्रिष्टुप्। पञ्चदशर्चं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें