English
अथर्ववेद - काण्ड 3/ सूक्त 10/ मन्त्र 8
सूक्त - अथर्वा
देवता - सवंत्सरः
छन्दः - अनुष्टुप्
सूक्तम् - रायस्पोषप्राप्ति सूक्त
आयम॑गन्त्संवत्स॒रः पति॑रेकाष्टके॒ तव॑। सा न॒ आयु॑ष्मतीं प्र॒जां रा॒यस्पोषे॑ण॒ सं सृ॑ज ॥
स्वर सहित पद पाठआ । अ॒यम् । अ॒ग॒न् । स॒म्ऽव॒त्स॒र: । पति॑: । ए॒क॒ऽअ॒ष्ट॒के॒ । तव॑ । सा । न॑: । आयु॑ष्मतीम् । प्र॒ऽजाम् । रा॒य: । पोषे॑ण । सम् । सृ॒ज॒ ॥१०.८॥
स्वर रहित मन्त्र
आयमगन्त्संवत्सरः पतिरेकाष्टके तव। सा न आयुष्मतीं प्रजां रायस्पोषेण सं सृज ॥
स्वर रहित पद पाठआ । अयम् । अगन् । सम्ऽवत्सर: । पति: । एकऽअष्टके । तव । सा । न: । आयुष्मतीम् । प्रऽजाम् । राय: । पोषेण । सम् । सृज ॥१०.८॥
अथर्ववेद - काण्ड » 3; सूक्त » 10; मन्त्र » 8
विषय - अष्टका रूप से नववधू के कर्तव्य ।
भावार्थ -
हे (एका अष्टके) एकमात्र घर को आठों प्रहर सुधारने वाली गृहपत्नी अथवा समस्त सुखों का भोग देने हारी ! तेरा (पतिः) स्वामी (अयम्) यह (संवत्सरः) संवत्सर स्वरूप, यज्ञरूप, पुरुष हैं जो सम्=भली प्रकार वत्सरः = पुत्रों का दान करने एवं लालन पालन करने में समर्थ हैं । (सा) वह तू (आयुष्मती प्रजां) दीर्घ आयु वाली प्रजा को (रायः पोषेण) धनादि पोषणकारी पदार्थों से (संसृज) युक्त कर ।
टिप्पणी -
(तृ० च०) ‘तस्मै जुहोमि । हविषा घृतेन शौनः शर्म यच्छतु’ इति पैप्प० सं० ।
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - अथर्वा ऋषिः। अष्टका देवताः । ४, ५, ६, १२ त्रिष्टुभः । ७ अवसाना अष्टपदा विराड् गर्भा जगती । १, ३, ८-११, १३ अनुष्टुभः। त्रयोदशर्चं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें