ऋग्वेद - मण्डल 4/ सूक्त 55/ मन्त्र 7
ऋषिः - वामदेवो गौतमः
देवता - विश्वेदेवा:
छन्दः - स्वराट्पङ्क्ति
स्वरः - पञ्चमः
दे॒वैर्नो॑ दे॒व्यदि॑ति॒र्नि पा॑तु दे॒वस्त्रा॒ता त्रा॑यता॒मप्र॑युच्छन्। न॒हि मि॒त्रस्य॒ वरु॑णस्य धा॒सिमर्हा॑मसि प्र॒मियं॒ सान्व॒ग्नेः ॥७॥
स्वर सहित पद पाठदे॒वैः । नः॒ । दे॒वी । अदि॑तिः । नि । पा॒तु॒ । दे॒वः । त्रा॒ता । त्रा॒य॒ता॒म् । अप्र॑ऽयुच्छन् । न॒हि । मि॒त्रस्य॑ । वरु॑णस्य । धा॒सिम् । अर्हा॑मसि । प्र॒ऽमिय॑म् । सानु॑ । अ॒ग्नेः ॥
स्वर रहित मन्त्र
देवैर्नो देव्यदितिर्नि पातु देवस्त्राता त्रायतामप्रयुच्छन्। नहि मित्रस्य वरुणस्य धासिमर्हामसि प्रमियं सान्वग्नेः ॥७॥
स्वर रहित पद पाठदेवैः। नः। देवी। अदितिः। नि। पातु। देवः। त्राता। त्रायताम्। अप्रऽयुच्छन्। नहि। मित्रस्य। वरुणस्य। धासिम्। अर्हामसि। प्रऽमियम्। सानु। अग्नेः ॥७॥
ऋग्वेद - मण्डल » 4; सूक्त » 55; मन्त्र » 7
अष्टक » 3; अध्याय » 8; वर्ग » 7; मन्त्र » 2
अष्टक » 3; अध्याय » 8; वर्ग » 7; मन्त्र » 2
विषय - अदिति माता रूप स्त्री के कर्त्तव्य
भावार्थ -
(देवी) उत्तम गुणों से युक्त स्त्री (अदितिः) अखण्ड चरित्र रहती हुई (नः) हमें (देवैः) अपने उत्तम गुणों से, किरणों से सूर्य के तुल्य (नि पातु) गृह जनों को पालन करे । (देवः) कामनावान् व्यवहारज्ञ पुरुष (त्राता) पालक होकर (अप्र-युच्छन्) किसी प्रकार प्रमाद न करता हुआ (त्रायताम्) सब बन्धुजन की पालना करे। हमें भी (मित्रस्य) स्नेही मित्र (वरुणस्य) सर्वश्रेष्ठ और (अग्नेः) अग्नि के समान ज्ञान प्रकाश से युक्त पुरुष के (सानु धासिम् उपभोग योग्य और दान देने योग्य धारक पोषक अन्न आदि वृत्ति को (प्रमियं नहि अहमसि) कभी नाश न करना चाहिये।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - वामदेव ऋषिः॥ विश्वेदेवा देवता॥ छन्दः– १ त्रिष्टुप् । २, ४ निचृत् त्रिष्टुप्। ३, ५ भुरिक् पंक्तिः। ६,७ स्वराट् पंक्तिः। ८,९ विराड् गायत्री। १० गायत्री॥
इस भाष्य को एडिट करें