English
साइडबार
ऋग्वेद मण्डल - 1 के सूक्त 164 के मन्त्र
मण्डल के आधार पर मन्त्र चुनें
अष्टक के आधार पर मन्त्र चुनें
ऋग्वेद - मण्डल 1/ सूक्त 164/ मन्त्र 37
ऋषिः - दीर्घतमा औचथ्यः
देवता - विश्वेदेवा:
छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
न वि जा॑नामि॒ यदि॑वे॒दमस्मि॑ नि॒ण्यः संन॑द्धो॒ मन॑सा चरामि। य॒दा माग॑न्प्रथम॒जा ऋ॒तस्यादिद्वा॒चो अ॑श्नुवे भा॒गम॒स्याः ॥
स्वर सहित पद पाठन । वि । जा॒ना॒मि॒ । यत्ऽइ॑व । इ॒दम् । अस्मि॑ । नि॒ण्यः । सम्ऽन॑द्धः । मन॑सा । च॒रा॒मि॒ । य॒दा । मा । आ । अग॑न् । प्र॒थ॒म॒ऽजाः । ऋ॒तस्य॑ । आत् । इत् । वा॒चः । अ॒श्नु॒वे॒ । भा॒गम् । अ॒स्याः ॥
स्वर रहित मन्त्र
न वि जानामि यदिवेदमस्मि निण्यः संनद्धो मनसा चरामि। यदा मागन्प्रथमजा ऋतस्यादिद्वाचो अश्नुवे भागमस्याः ॥
स्वर रहित पद पाठन। वि। जानामि। यत्ऽइव। इदम्। अस्मि। निण्यः। सम्ऽनद्धः। मनसा। चरामि। यदा। मा। आ। अगन्। प्रथमऽजाः। ऋतस्य। आत्। इत्। वाचः। अश्नुवे। भागम्। अस्याः ॥ १.१६४.३७
ऋग्वेद - मण्डल » 1; सूक्त » 164; मन्त्र » 37
अष्टक » 2; अध्याय » 3; वर्ग » 21; मन्त्र » 2
अष्टक » 2; अध्याय » 3; वर्ग » 21; मन्त्र » 2
পদার্থ -
ন বি জানামি যদিবেদমস্মি নিণ্যঃ সন্নদ্ধো মনসা চরামি।
যদা মাগন্ প্রথমজা ঋতস্যাদিদ্ বাচো অশ্নুবে ভাগমস্যাঃ।।৭৬।।
(ঋগ্বেদ ১।১৬৪।৩৭)
পদার্থঃ (যদি বা ইদম্ অস্মি) আমি কে আমি বা কী বা আমার স্বরূপ (ন বি জানামি) তা আমি জানি না। (মনসা) সীমিত ইন্দ্রিয় তথা মন দ্বারা (নিণ্যঃ) আমি আবদ্ধ হওয়ায় (সন্নদ্ধঃ) মূঢ় চিত্ত ও স্বল্পজ্ঞান নিয়ে (চরামি) এখানে সেখানে বিচরণ করি। কিন্তু (যদা) যখন (মা) আমার সামনে (ঋতস্য) সকল সত্য জ্ঞানের উন্মেষকারী (প্রথমজা) সৃষ্টির আদিতে উৎপন্ন বেদবাণী (আগন্) এসে প্রকাশিত হয়, (আৎ ইৎ) এরপরেই (অস্যাঃ বাচঃ) এই বেদবাণীর দ্বারা আমি (ভাগম্) ভজনীয়, সেবনীয় আত্মস্বরূপকে (অশ্নুবে) জানতে পারি।
ভাবার্থ -
ভাবার্থঃ মানুষ এই পার্থিব জগতের মোহ মায়ায় আবদ্ধ হয়ে চারদিকে লক্ষ্যহীনভাবে বিচরণ করে। এজন্য মানুষ তাদের আত্মস্বরূপকে বুঝতে পারে না। নিজের স্বরূপকে বোঝার ও জানার উপায় হচ্ছে সৃষ্টির আদিতে উৎপন্ন সত্য জ্ঞানের ভাণ্ডার বেদ। এই বেদবাণীকে আত্মস্থ করার মাধ্যমেই মানুষ তার নিজেকে জানতে পারে। ফলে মানব প্রকৃত সত্য উপলব্ধি করে সেই পরম সত্যের নিকট পৌঁছাতে পারে।।৭৬।।
इस भाष्य को एडिट करें